12:30 - 13:00 Inloop met lunch

13:00 - 13:15 Welkom door dagvoorzitter Renez Nota (Ministerie I&W) & introductie CLO

13:15 - 14:15 De Staat van de Leefomgeving – Reinier van den Berg (meteoroloog)

14:15 - 14:45 Pauze
Maak kennis met Chat CLO: Vraag het CLO alles wat je wilt weten over de leefomgeving.

14:45 - 15:45 Parallelsessies

• Tellen en vertellen– Prof. dr. Mark van Twist (NSOB)
• Citizen science: Meten wat er leeft – Dr. Roy van Grunsven (Vlinderstichting)
• Hoe maak ik een indicator? – Dr. Hans Visser
• Onzekerheden bij het bepalen van emissies – Prof. dr. Margreet van Zanten
• Serious gaming: het model als instrument – Dr. Joske Houtkamp en Dr. Rogier Pouwels (WUR)

16:00 - 16:30 Terugkijken en vooruitkijken - Plenaire afsluiting door de dagvoorzitter met muzikale omlijsting

16:30 - 17:30 Borrel

Meer informatie over de verschillende programmaonderdelen vind je onderaan deze pagina.

Klimaatverandering heeft impact op de leefomgeving en op biodiversiteit. Extremer weer komt vaker voor met als gevolg meer wateroverlast, maar ook meer kans op droogte. De waterkwantiteit én -kwaliteit staan hierdoor in toenemende mate onder druk. Reinier neemt je mee in mogelijke aanpassingen van de leefomgeving om de gevolgen van klimaatverandering te beperken. Met meer natuur en meer groen kunnen de effecten van hitte, wateroverlast en droogte worden gedempt. Bovendien komt dat de biodiversiteit ten goede. Oplossingen in combinatie met nieuwe vormen van landbouw kunnen interessant zijn, zoals minder vee, meer akkerbouw en gewassen ten behoeve van de (biobased!) bouwopgave.

Dit is een plenaire sessie.

Cijfers spelen een centrale en vaak cruciale rol in beleid- en besluitvormings-processen over de leefomgeving. Hoe complexer het vraagstuk, hoe groter de behoefte aan kwantitatieve data. Dit vanuit de gedachte ‘we moeten precies weten hoe het zit’. Die centrale rol van cijfers komt deels voort uit de idee dat cijfers objectief, onafhankelijk en ‘waar’ zijn. Paradoxaal genoeg staat daar tegenover dat we soms juist moeite hebben om betekenis toe te kennen aan cijfers, om de cijfers op waarde te schatten. In deze presentatie gaat Mark van Twist dieper in op de mechanismen van politiek en psychologie in onze omgang met cijfers bij complexe leefomgevingsvraagstukken.

Deze sessie vindt plaats in de plenaire zaal, er zijn maximaal 200 plekken beschikbaar.

Er wordt veel geteld en waargenomen in de Nederlandse natuur, soms gebeurt dat op een heel gestandaardiseerde manier, maar vaak ook ad hoc. Deze waarnemingen geven informatie over de staat van de natuur, maar er zijn hierbij een aantal valkuilen. Zo is het aantal waarnemers sterk toegenomen. Meer waarnemingen betekent dus niet automatisch dat een soort is toegenomen; het kan ook betekenen dat er beter gekeken is. In deze workshop gaat Roy van Grunsven in op de methoden die gebruikt worden om toch tot betrouwbare natuurtrends te komen.

Voor deze sessie zijn maximaal 30 plekken beschikbaar.

Het Compendium voor de Leefomgeving presenteert feiten en cijfers over de leefomgeving in indicatoren. Maar hoe worden die gemaakt? In deze workshop gaat het over samengestelde indicatoren, dashboards en stoplichten, maar ook over scatterplotmatrices, aggregatietechnieken en onzekerheden. De workshop is interessant voor iedereen die in zijn werk zelf indicatoren wil samenstellen én voor iedereen die indicatoren overneemt uit externe bronnen, en daarvan de bruikbaarheid en betrouwbaarheid moet inschatten.

Voor deze sessie zijn maximaal 30 plekken beschikbaar.

Bij het maken van luchtkwaliteitsberekeningen spelen allerlei onzekerheden een rol, waaronder onzekerheden in de gebruikte emissies. Hoe komen deze emissies tot stand en wat weten we over de onzekerheden hierin? Waarom zijn de onzekerheden in de emissies voor de ene stof beperkt en voor de andere groot? En hoe communiceren we hier goed over? In deze workshop gaan we graag in gesprek over deze vragen.

Voor deze sessie zijn maximaal 30 plekken beschikbaar.

Vertrouw jij de uitkomst van wetenschappelijke modellen? Welke waarde hecht je aan wetenschappelijk data en modellen ten opzichte van de mening van experts, of kennis en argumenten die lokale gemeenschappen en betrokken organisaties inbrengen? Wat is de invloed van je eigen positie (beleidsmaker, burger, ondernemer) hierop? Ontdek het tijdens een serious game en leer meer over het gebruik van data en modellen in publieke besluitvorming.

Voor deze sessie zijn maximaal 30 plekken beschikbaar.