Paardenkracht op het Graanveld

In het Noord-Limburgse Afferden, tussen de golfbanen, pittoreske boerderijen en Natura2000-gebieden, ligt het landgoed Bleijenbeek. Op dit landgoed wordt een enorme variatie aan oude graansoorten verbouwd door Theo Bastiaens, initiatiefnemer van Stichting tot Behoud van Oude Graanrassen. Op verschillende velden kun je graansoorten als Aegilops, eenkoorn, emmertarwe, tarwe, gerst, haver, rogge en spelt aanschouwen.

Levende historie in Afferden

Naast deze oude granen die ieder jaar op het veld staan, worden ook veldbonen, linzen en graserwt verbouwd. Een voordeel van het verbouwen van oude gewassen is dat ze dieper wortelen, waardoor de stikstof die in diepere lagen van de grond zit kan worden gebruikt door de plant.

Bijzonder is dat Theo rogge teelt, met zaad uit een project ‘Eeuwige Roggeteelt’, die hij 24 jaar lang op dezelfde akker verbouwd heeft. Hierdoor is een aparte selectie uit het oorspronkelijke ras ontstaan die is aangepast aan de lokale omgeving.

Inzetten van paardenkracht

Theo doet alle grondbewerking zonder machines. Hij heeft hiervoor zijn paarden en de klassieke werktuigen. Het zaaien van de granen gebeurt met de hand. De collectie wordt in kleine veldjes uitgezaaid, de rogge wordt op een groot perceel geteeld. Dit betekent vele malen over het land heen en weer lopen, met zo’n 25 kg zaaigoed in een zaaibak voor de buik en handje voor handje de granen uitstrooien. Arbeidsintensief is het zeker, maar je kunt er ook een hoop voldoening uit krijgen.

Bovendien heeft deze werkwijze dit jaar een groot voordeel laten zien. Alle buurtakkers waren onbegaanbaar voor machines in dit natte voorjaar en eerste deel van de zomer. De waterplassen op het veld maakten dat gewassen niet konden worden geoogst en er geen grondbewerking of mogelijkheid tot inzaaien was. Behalve op de akkers van Theo. Door met paarden te werken wordt de grond minder verdicht, dan wanneer er zware machines over rijden. Hierdoor kan het water gemakkelijker door de bodem naar beneden zakken en blijven er geen plassen staan. Theo was de eerste van zijn collegaboeren die het land op kon en met de grondbewerking en zaai kon beginnen.

Onderzoek en nieuwe ideeën

De instandhouding van de granen is essentieel voor de diverse onderzoeken en samenwerkingen waarbij Theo betrokken is. Zo werkt hij samen met Prof. Frits Heinrich van de Vrije Universiteit Brussel aan verschillende projecten en stelt hij zaadgoed beschikbaar voor uiteenlopende, interessante onderzoeken. Theo heeft zelf ook tal van ideeën voor aanvullend onderzoek. Een van zijn plannen is om een mengsel van verschillende graanrassen over meerdere jaren te verbouwen en te observeren hoe dit mengsel evolueert. Hij verwacht dat op verschillende locaties dit zal leiden tot mengsels die goed aan de lokale omstandigheden zijn aangepast.

Daarnaast kijkt hij naar de mogelijkheden van het inzetten van robots bij de teelt van oude granen. Een scherp contrast met de huidige werkwijze! Zolang de robots geen concurrentie voor de paarden vormen, is het een interessante ontwikkeling binnen het bio-culturele graanerfgoed.

Belang van oude granen voor de toekomst

Het conserveren van oude granen is niet alleen een terugblik naar vroeger, maar ook een essentieel deel van onze toekomst. Kijk bijvoorbeeld naar de lopende samenwerkingen met onderzoekers, waarbij de oude graan(land)rassen een bron kunnen zijn van genetische variatie die hiervoor nodig is. Bovendien kunnen er eigenschappen inzitten die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van gewassen die beter bestand zijn tegen uitdagingen, zoals extreme weersomstandigheden of ziekten, voor nu én voor toekomstige generaties. Maar ook de variaties in kleur, smaak en uiterlijk maken deze granen het waard om te worden behouden. Initiatieven door mensen met passie voor hun vak, zoals Theo Bastiaens, zijn hierbij onmisbaar.

Geschreven door Lana de Bruijn (CGN). Met speciale dank aan Noor Bas (oud-CGN) en Theo Bastiaens.