Toxicoloog Ivonne Rietjens wint prestigieuze Merit Award

De toekenning van de EUROTOX Merit Award is een bijzondere mijlpaal voor Rietjens, die in december 2025 met pensioen gaat. Ze noemt de prijs een mooie erkenning door haar Europese vakgenoten en is verheugd dat ze die nog tijdens haar actieve carrière heeft mogen ontvangen. “Het is een eer om deze erkenning te krijgen; het is een mooie afsluiting van mijn carrière”, aldus de toxicoloog.

Alternatieven voor dierproeven

Tijdens haar carrière ontwikkelde Rietjens samen met haar collega’s alternatieven voor dierproeven. Eén van die methodes onderzoekt hoe en wanneer stoffen, zoals bestrijdingsmiddelen en gifstoffen, de ontwikkeling van een ongeboren kind beïnvloeden. Daarvoor gebruiken de onderzoekers stamcellen in petrischaaltjes die uitgroeien tot kloppende hartcellen, vergelijkbaar met wat er in een foetus gebeurt. Ze bestuderen vervolgens bij welke concentraties de stoffen het natuurlijke proces verstoren. “Maar bij risicobeoordelingen heb je niets aan zo’n concentratie; dan moet je weten hoe groot de dosis is die dat effect bij mensen veroorzaakt, via hun eten en drinken”, zegt de hoogleraar. “Dus ontwikkelden we programma’s op de computer om die concentraties te vertalen naar een dosis”.

Rietjens benadrukt dat de onderscheiding niet alleen haar eigen werk erkent, maar ook dat van de vele collega-onderzoekers en de ruim 120 promovendi die zij in de loop der jaren heeft begeleid. En dat is mooi, want zij zijn belangrijk voor de toekomst, denkt de hoogleraar. “Ik geloof in diervrije testmethodes. Als de Europese voedselveiligheidsautoriteit straks stappen neemt om deze methodes verder door te voeren, hebben we een generatie onderzoekers nodig die hiermee bekend is. Deze jonge onderzoekers hebben nu kennis van de methodes: ze kennen de kansen en de beperkingen.”

Nieuwe stoffen beoordelen

Naast haar academische werk is Rietjens ook actief betrokken bij de toelating van nieuwe stoffen op de markt. Daar beoordeelt ze samen met collega’s en aan de hand van rapporten en onderzoeken of nieuwe stoffen veilig zijn voor toelating. “Als we naar de risico’s van stoffen in de voeding om ons heen kijken, zijn die niet zo groot”, vertelt Rietjens. “Dat komt omdat toxicologen hun werk goed doen.” De Wageningse hoogleraar werkte vijftien jaar voor de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) en zit nu nog in het panel dat oordeelt over de toelating van smaakstoffen op de Amerikaanse markt. Ze is voorlopig niet van plan die passie los te laten. “Ook na mijn pensioen heb ik daar een hartstikke leuke baan aan; dat blijf ik gewoon doen”, aldus Rietjens.

De EUROTOX Merit Award

De Merit Award van EUROTOX is een jaarlijkse onderscheiding die wordt toegekend aan een Europese toxicoloog met een lange en indrukwekkende carrière in de toxicologie. Deze prijs erkent buitengewone bijdrage op het gebied van toxicologie, of dit nu in de academische wereld, overheidsdienst of industrie is. De nadruk ligt vooral op de individuele bijdragen die de wetenschap van de toxicologie hebben versterkt.