WUR ontvangt subsidie voor onderzoek naar verantwoord toerisme op Antarctica

Want wat blijkt: smeltende ijskappen zijn niet de enige bedreiging voor Antarctica, ook toenemend toerisme heeft impact op de natuur. Het project is deel van een viertal onderzoeken rond toerisme op dit continent en valt binnen het NWA-programma (Nederlandse Wetenschaps Agenda) Polair Toerisme. Alle projecten onderzoeken mogelijkheden om het toerisme in harmonie te brengen met de natuur in Antarctica.

Milieu-rentmeesterschap

Machiel Lamers krijgt een subsidie van NWO om te onderzoeken hoe we toerisme op de Zuidpool beter kunnen reguleren: "De landen die lid zijn van het Antarctisch Verdragssysteem, waaronder Nederland, zijn verantwoordelijk voor beleid op Antarctica. Het bereiken van consensus over de regulering van toerisme verloopt langzaam. In de tussentijd zijn we voor beleid afhankelijk van initiatieven van bijvoorbeeld toeristische bedrijven, havensteden waaruit vertrokken wordt en wetenschappelijke onderzoeksstations om de milieugevolgen te beperken. Voor mijnbouw of oliewinning bestaat een moratorium, en voor visserij rond Antarctica bestaat er een uitgebreid reguleringssysteem, voor toerisme nog niet. Zoals geformuleerd in het projectvoorstel onderzoekt dit project hoe vormen van milieu-rentmeesterschap ('environmental stewardship') kunnen worden begrepen, beoordeeld, gestimuleerd en ingebed in het beleid van zowel private als publieke organisaties."

Sterke groei

Er gaan steeds meer toeristen naar het koudste continent op aarde om pinguïns te bekijken, te wandelen over eindeloze ijsvlakten, of te kajakken tussen de ijsschotsen. Het enige geluid dat je hoort komt van een walvis of een albatros. In het pre-coronajaar (2019-20) waren er al ongeveer 75.000 toeristen, het komende seizoen (2022-2023) zullen dit er naar verwachting meer dan 100.000 zijn. Ze reizen per cruiseschip of vliegtuig en moeten zich houden aan richtlijnen van de toeristische sector: wandelen kan enkel op bepaalde plekken onder toezicht van een gids en je mag niet in de buurt van vogels komen.

Toerisme in het Zuidpoolgebied groeit en wordt steeds diverser, met onduidelijke gevolgen voor natuur, erfgoed en wetenschap. Machiel Lamers: "Nederlanders staan al jaren in de top tien van Antarctica-bezoekers, samen met andere Noord-Europeanen en Amerikanen. Met name Chinezen weten het continent ook steeds beter te vinden. Het is de vraag wat de gevolgen zijn van deze groei voor milieustandaarden en de bereidheid van belanghebbenden om zich te blijven inzetten voor het behoud van de natuur in Antarctica."

Verstoring van de natuur

Wat kan een toerist voor schade aanrichten op zo’n enorm continent? Lamers is daar duidelijk over: "Antarctica was heel lang een continent zonder mensen; alle activiteiten leiden dus tot verstoring van de natuur. Vanwege de kwetsbaarheid van de natuur kan een klein incident grote gevolgen hebben voor de natuur. Als je te dicht bij vogelkolonies komt verjaag je ze van hun nest, waarbij de eieren worden blootgesteld aan roofvogels en de vrieskou. Een heel broedseizoen kan met een kleine misstap verloren gaan. Als je als wandelaar niet op de paden blijft kan je oeroude mossen kapot trappen die soms wel 25 jaar moeten aangroeien. Door het ontbreken van verantwoordelijke overheidsinstanties zijn we voor het vaststellen en handhaven van regels veelal aangewezen op de toeristische sector zelf."

Het is de vraag hoe we deze richtlijnen en regels kunnen behouden, verder kunnen uitbreiden, en kunnen bestendigen. Veel is er nog niet bedacht zegt Machiel: "Schepen maken bijvoorbeeld ook geluid, wat doet dat met walvissen en andere soorten onder water? Ook is er nog te weinig aandacht voor regionale en mondiale gevolgen van toerisme naar Antarctica. Volgens de huidige regelgeving mag er geen afval in Antarctica achterblijven, maar wat gebeurt er met dit afval in de gebieden waar dit afval wel aan land gaat? Is de infrastructuur in de Zuid-Amerikaanse havensteden in staat om de toenemende stroom toeristen en hun afval op een duurzame manier te verwerken? Ook zijn reizen naar de Zuidpool enorm intensief voor wat betreft energiegebruik. Toeristen vliegen en varen de halve wereld rond om het gebied te bezoeken." Hoe we deze bijdrage aan broeikasgassen van Antarctische reizen kunnen meewegen in discussies over milieu-rentmeesterschap en concrete regels is nog niet duidelijk, volgens Lamers.