WUR-onderzoeker Francisco Alpizar in PNAS Special Feature over behoud van gemeenschappelijke hulpbronnen

Toezicht op gedeelde hulpbron

Elinor Ostrom heeft de Nobelprijs voor Economie gewonnen voor het aantonen dat mensen regels en instellingen kunnen creëren waarmee duurzaam beheer van gedeelde hulpbronnen mogelijk wordt zonder privatisering of onteigening door de overheid. Een van de voorwaarden voor succes is dat de leden van de gemeenschap toezicht houden op de gedeelde hulpbron. Het is niet duidelijk of zulk toezicht kan worden aangemoedigd waar dat ontbreekt, en of op die manier het beheer van hulpbronnen kan worden verbeterd.

Francisco Alpizar, leerstoelhouder en hoogleraar van de Groep Milieu-Economie en Natuurlijke Hulpbronnen van het Departement Maatschappijwetenschappen aan Wageningen University & Research, onderzocht samen met andere onderzoekers of een extern aangemoedigd programma voor gemeenschapstoezicht verbeteringen opleverde voor het waterbeheer. Na één jaar constateren ze een bescheiden vermindering van de hoeveelheid opgepompt grondwater en een bescheiden verbetering van de waterkwaliteit en de gebruikerstevredenheid. Hoewel het onderzoek nog herhaald moet worden, duiden de resultaten erop dat het beheer van gedeelde hulpbronnen kan verbeteren met extern aangemoedigd gemeenschapstoezicht.

De auteurs van de Special Feature gebruiken geharmoniseerd onderzoek naar complexe sociaal-ecologische systemen om de accumulatie van generaliseerbare kennis te versnellen en meer te weten te komen over oorzakelijke verbanden tussen gemeenschapstoezicht en de resultaten van gemeenschappelijke hulpbronnen.

Over het artikel

In het artikel ‘Community-based monitoring to facilitate water management by local institutions in Costa Rica’ (gemeenschapstoezicht voor beter waterbeheer door plaatselijke instellingen in Costa Rica) komt een wereldwijd probleem aan bod: waterschaarste. Dit aanhoudende probleem kan nog erger worden door inefficiënt waterbeheer, waaronder te weinig investeringen in infrastructuur, te lage prijzen voor waterverbruik en onvoldoende handhaving van de regels voor gebruikers. Hier onderzoeken we of deze inefficiëntie op het platteland van Costa Rica kan worden verminderd met een extern geïnitieerd toezichtsprogramma dat wordt uitgevoerd door de gemeenschap. Het toezichtsprogramma had tot doel de grondwateronttrekking uit waterhoudende lagen te verminderen, de waterkwaliteit te verbeteren en de tevredenheid van de gebruikers te vergroten. Dit gebeurde door het geven van extra informatie over de toestand in het veld, betere controle van de activiteiten van gebruikers en beheerinstanties, en bevordering van de betrokkenheid van burgers bij het waterbeheer.

Met een speciaal ontworpen smartphone-app en WhatsApp konden de monitorende partijen wekelijks verslag uitbrengen over de toestand van het watersysteem, waaronder storingen, waterkwaliteit, lekkages en bronverontreiniging. De app voegde de afzonderlijke rapporten automatisch samen in een samenvattend rapport, dat vervolgens ter beschikking werd gesteld aan de waterbeheercommissies en watergebruikers in de gemeenschap. Het programma werd willekeurig uitgevoerd in 80 van de 161 gemeenschappen die belangstelling hadden getoond voor deelname. Een jaar na de start van het programma zien we bescheiden - alhoewel onnauwkeurig geschatte - effecten van het programma in de voorspelde richtingen: minder onttrokken grondwater, betere waterkwaliteit, en meer tevreden gebruikers. Hoewel de geschatte effecten onnauwkeurig zijn, lijkt het toezichtsprogramma even rendabel of zelfs rendabeler voor het terugdringen van de grondwateronttrekking dan een ander programma in dezelfde regio waarbij huishoudens worden gestimuleerd om waterbesparende technologie te gaan toepassen.

In de Special Feature ‘Sustaining the Commons: Advancing Understanding of Common Pool Resource Management’ (behoud van gemeenschappelijke hulpbronnen: kennisontwikkeling over beheer van gemeenschappelijke hulpbronnen) komt de vraag aan bod of externe interventies een versterking opleveren van zwakke of ontbrekende institutionele kenmerken voor succesvol beheer van gemeenschappelijke hulpbronnen door de gemeenschap.