Snel overzicht? Bekijk hier in videovorm hoe de nascholing eruit zag

Voedselbosbouw nascholing van Wageningen Pre-University

Op 3 oktober vond de nascholing: De principes achter voedselbosbouw vanuit het Voedselbos Ketelbroek plaats. De bijeenkomst werd gehouden op de unieke locatie van Voedselbos Ketelbroek, gelegen nabij Groesbeek. Dit voedselbos, dat in 2009 door Wouter van Eck en Pieter Jansen werd aangeschaft, is uitgegroeid van een kale akker tot een toonaangevend voorbeeld van voedselbosbouw in Nederland. Met haar rijke biodiversiteit en innovatieve toepassing van permacultuur biedt Ketelbroek een fascinerend inkijkje in de kracht van natuurlijke processen. Voordat we het voedselbos daadwerkelijk bezochten, kregen we in een nabijgelegen buurthuis een presentatie van Wouter van Eck, waarbij ruimte was voor veel vragen.

Van kale akker tot natuurparadijs

De dag begon met een presentatie door Wouter van Eck. Aan de hand van cijfers en foto’s gaf hij een overzicht van de ontwikkeling van het voedselbos en van voedselbossen in het algemeen. Hij vertelde hoe het ecosysteem van Ketelbroek zichzelf steeds beter in balans houdt. Waar hij in het verleden weleens op zijn handen moest gaan zitten omdat hij wou ingrijpen, koos hij zo veel mogelijk voor een “luie” aanpak. "In het begin hadden we vaak last van plagen,” vertelde hij. Er kwamen rupsen, toen luizen, en op een gegeven moment waren er enorm veel muizen.”. Wouter legde uit hoe deze problemen uiteindelijk werden opgelost door de natuur zelf. Ooievaars, torenvalken en wezels hebben de muizenpopulatie onder controle gebracht. Dit natuurlijke evenwicht zorgt ervoor dat plagen geen groot probleem blijven en dat er geen (chemische) bestrijdingsmiddelen nodig zijn.

Een levend ecosysteem

"Jullie zullen vanmiddag het contrast zien tussen de maisakkers en lege weilanden om ons heen en ons land." vertelde Van Eck tijdens de nascholing. Na de presentatie en een lekkere lunch, met eten uit het voedselbos, gingen we wandelend naar Ketelbroek. De deelnemers zagen hier met eigen ogen het contrast tussen de omliggende maisakkers en het weelderige voedselbos. Wouter benadrukte dat dit bos, net als een natuurlijk bos, elk jaar vruchtbaarder wordt zonder ingrijpen: "Waar boeren elk jaar opnieuw ploegen, zaaien en oogsten, en de grond daarna weer kaal laten, bouwen wij hier juist vruchtbaarheid op door niets te doen. Het systeem werkt zoals de natuur bedoeld is, en dat doen we door ‘lui’ te zijn." Dit 'luie' beheer, waarbij menselijk ingrijpen tot een minimum wordt beperkt, stond centraal tijdens de nascholing.

Overvloedige oogsten en een duurzaam toekomstperspectief

We konden samen met Wouter door het hele voedselbos lopen en kregen op alle vragen antwoord. Hij ging ook in op de economische duurzaamheid van voedselbossen. Hoewel het langer duurt voordat een voedselbos productief is, biedt het op de lange termijn groeiende opbrengsten zonder hoge kosten voor machines, meststoffen en bestrijdingsmiddelen.

Het concept van “overyielding abundance” kwam meerdere malen aan bod. Dit betekent dat het voedselbos meer produceert dan de mens kan oogsten. Van Eck legde uit dat de appels in Ketelbroek bijvoorbeeld vaak worden “gepikt” door vogels, letterlijk. Vogels nemen hapjes uit de appels, maar eten ze niet volledig op. Hoewel dit voor sommigen een verspilling lijkt, is het juist onderdeel van de overvloed die het voedselbos biedt aan zowel mensen als dieren. Door samen te leven met de natuur in plaats van haar te bestrijden, ontstaat een systeem waarin iedereen kan profiteren. In Ketelbroek wordt op lagere takken geplukt, terwijl de hogere takken worden overgelaten aan vogels en andere dieren.

Conclusie: Inspiratie voor docenten

Het bezoek aan Voedselbos Ketelbroek bood de deelnemende docenten een inspirerend voorbeeld van hoe voedselbosbouw in de praktijk werkt. De kracht van dit concept ligt in het minimaliseren van menselijk ingrijpen en vertrouwen op natuurlijke processen. Dit maakt het niet alleen een duurzame landbouwmethode, maar ook tot een waardevol lesmodel voor scholen. Het voedt gesprekken over wat nou echt “natuur” is. Het biedt ruimte om ecologie, biodiversiteit en duurzaamheid in de klas te kunnen bespreken.

Voor docenten biedt voedselbosbouw veel aanknopingspunten voor verschillende vakken, van biologie tot aardrijkskunde. Ketelbroek toont aan dat zelfs een kale akker binnen enkele jaren kan uitgroeien tot een bloeiend ecosysteem dat duurzaam voedsel oplevert.

Tip voor docenten: Heb je deze nascholing gemist, maar wil je meer weten over buitenonderwijs en het integreren van natuur in je lessen? Bekijk dan de nascholing "Buitenonderwijs en Citizen Science" en ontdek hoe je de lesstof praktisch kunt vertalen naar veldopdrachten die je leerlingen enthousiasmeren voor natuur en duurzaamheid. Of bekijk alle nascholingen hieronder.

Activiteiten voor docenten