Professor Rachel Ankeny: ‘Ik wil graag meer wetenschapsfilosofie ontwikkelen in de praktijk’

Ankeny is altijd geïnteresseerd geweest in biowetenschappen, maar wilde niet in een lab werken. “Mijn interesse gaat vooral uit naar kwesties op meta-niveau: hoe wordt wetenschap beoefend, hoe werken wetenschappers samen en welke waarden nemen ze mee in hun onderzoek? Ik vind het spannend om een stapje terug te doen en te kijken hoe wetenschap werkt.” Ze denkt dat meer aandacht voor wetenschapsfilosofie goed zou zijn voor wetenschappers en studenten aan de WUR. “Van ideeën over methoden en disciplines tot verschillende benaderingen van hoe je wetenschap bedrijft, die zowel epistemische als ethische kwesties opwerpen.”

Epistemologie (de studie van kennis, inclusief de methoden die we gebruiken om onze opvattingen te rechtvaardigen) vindt ze intrigerend. “Het gebruik van filosofie om wetenschappelijk onderzoek te onderzoeken is essentieel omdat wetenschap vrij snel verandert, niet alleen door nieuwe technologieën, maar ook door de verwachtingen van het publiek en de invloed van wetenschap op beleid en besluitvorming. We moeten transparanter zijn en dieper ingaan op de aannames en beslissingen die gepaard gaan met kennisproductie.”

Westerse wetenschap

Kernvragen zijn volgens Ankeny waarom wetenschap werkt zoals het werkt en wat wetenschap wel en niet doet: “Die inzichten evolueren in de loop van de tijd. Wat we als feitelijk beschouwen verandert en hangt af van hoe en waarom we kennis verwerven. De westerse wetenschap onderscheidt zich van meningen, doordat ze gesystematiseerd is en bepaalde normen heeft die zich heel lang hebben ontwikkeld en die blijven veranderen.”

Volgens Ankeny is het cruciaal om te begrijpen waar we tegen grenzen aanlopen en waar we als samenleving besluiten moeten nemen op basis van de best beschikbare informatie en wetenschappelijke inzichten. “Filosofen kunnen bijvoorbeeld helpen bij wat het juiste is om te doen als het gaat om het beschermen van kwetsbare mensen en je bewust zijn van hoe wetenschappelijke ontwikkelingen bepaalde groepen kunnen benadelen. En aan de positieve kant: hoe wetenschap het leven van mensen kan verbeteren. Dat is waar wetenschap uiteindelijk over gaat.”

Controversiële onderwerpen

Ankeny draagt actief bij aan beleidsvorming op het gebied van biologische, biomedische en agrarische wetenschappen. Geregeld gaat ze met een breed publiek in gesprek over controversiële onderwerpen in wetenschap en technologie, zoals genetische modificatie en stamcelonderzoek. Als leerstoelhouder is ze van plan verder te bouwen aan het groeiende wereldwijde veld van geëngageerde filosofische benaderingen: “De WUR Philosophy Group heeft uitstekende dingen gedaan, zowel in onderzoek naar onderwerpen in de biowetenschappen als in onderwijs aan studenten. Ik ben blij om hier nu deel van uit te maken.”

Tot haar stap naar Wageningen was Ankeny hoogleraar aan de Universiteit van Adelaide, Australië. Ze had daar veel internationale contacten, ook met wetenschappers in Europa en Nederland. Toch gaat het even wennen zijn om hier nu fulltime te werken en wonen. “Mijn onderzoek gaat deels over het betrekken van gemeenschappen bij het wetenschapsbeleid. Dat is ingewikkeld in een nieuwe cultuur en in een andere taal, maar ik heb het geluk dat ik kan samenwerken met mijn nieuwe collega’s. Nederlanders zijn erg direct en ik ben ook een erg direct persoon, misschien door mijn Italiaanse achtergrond. Dus dat past goed bij me.”