Nieuw inzicht in wereldwijde CO2-uitstoot door ontbossing onthult verrassend stabiele opname CO2 door land en oceaan

Het onderzoek laat zien dat de CO2-uitstoot door ontbossing in de jaren ‘60-‘80 lager was dan eerdere studies aannamen. Door de tijdreeks te combineren met andere datasets laten de wetenschappers zien dat tot nu toe de opname van CO² door onze natuur minder beïnvloed is door klimaatverandering dan voorheen gedacht. De nieuwe studie werd verricht door wetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam, Deltares, Woodwell Climate Research Center, NASA, en  Wageningen University & Research. Alle resultaten zijn 16 maart gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Reconstructie tijdreeks

Voor het inschatten van de CO2-uitstoot in de belangrijkste ontbossingsgebieden in Zuid-Amerika en Indonesië hebben de wetenschappers op een verrassende manier veldmetingen van zichtgegevens gebruikt. Als er veel bosbranden zijn neemt het zicht af door de rookontwikkeling en deze zichtgegevens zijn dus een maat voor de hoeveelheid bosbranden, die in deze gebieden gekoppeld zijn aan ontbossing.

“Deze consistente veldmetingen van zichtgegevens bij onder andere vliegvelden gaan veel verder terug in de tijd dan satellietgegevens. Door ze te koppelen aan ontbossing en bosbranden op basis van satellietmetingen voor meer recente periodes zijn we in staat geweest om een eerste consistente wereldwijde tijdreeks te maken van de CO2 uitstoot. Daarmee kunnen we de rol van ontbossing in het mondiale klimaatsysteem verduidelijken”, aldus gedeeld hoofdauteur Margreet van Marle, voormalig promovenda bij de VU en nu klimaatonderzoeker bij kennisinstituut Deltares.

Stabiele werking koolstofcyclus

Sinds de jaren ‘70 weten we dat ongeveer de helft van onze CO2-uitstoot door de verbranding van fossiele brandstoffen en ontbossing in de atmosfeer blijft. De andere helft van de CO2 wordt weer opgenomen door oceaan en land. Er is veel onderzoek gedaan naar de vraag of deze verhouding verandert over de lange termijn, mogelijk omdat vegetatie en oceanen door klimaatverandering minder goed worden in het opnemen van CO2. Dit kan leiden tot een versnelling van klimaatverandering omdat er dan meer CO2 in de atmosfeer blijft.

Eerdere studies leverden daar bewijs voor maar gaven ook aan dat harde conclusies moeilijk te trekken waren, met name omdat de uitstoot van ontbossing onzeker was en gebaseerd op inconsistente datareeksen. De nieuwe tijdreeks laat zien dat de uitstoot door ontbossing in eerdere jaren lager is dan in eerdere studies. Hierdoor denken de wetenschappers dat een grotere fractie van de totale uitstoot destijds in de atmosfeer bleef. Over de hele tijdreeks van 60 jaar leidt dit tot een negatieve trend: een teken dat de CO2-opname door de natuur gelijke tred heeft kunnen houden met de groeiende uitstoot van fossiele brandstoffen en misschien zelfs efficiënter is geworden over de tijd.

Volgens gedeeld hoofdauteur en VU-klimaatonderzoeker Dave van Wees is die negatieve trend nu robuust, maar blijft het gissen naar de oorzaak. “Het kan best zijn dat een aantal van de gevreesde klimaatterugkoppelingen zoals het ontdooien van permafrost of toenemende bosbranden al hun stempel drukken, maar nu nog tijdelijk worden gecompenseerd door andere mechanismes. Verder onderzoek moet dat uitwijzen.”

Implicaties en vervolgonderzoek

Volgens VU-hoogleraar mondiale koolstofcyclus Guido van der Werf, die het onderzoek opzette, is het voorlopig moeilijk om conclusies over toekomstige klimaatverandering te trekken. “Wat we vooral hard kunnen maken is dat de grootste nachtmerriescenario’s nog niet zijn uitgekomen en dat er ook eens wat minder slecht nieuws te vertellen valt. Maar we kunnen niet stellen dat we nu meer tijd hebben gekregen om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen. Dit is met name omdat het goede nieuws voornamelijk komt door nieuwe inzichten in de periode ‘60-’80. Voor de laatste decennia lijkt het erop dat de verbeterde efficiëntie tot stilstand gekomen is.”

Jan Verbesselt, associate professor in remote sensing bij Wageningen University & Research: “Interessant vervolgonderzoek gaat daarom in de richting van early warning signalen en herstelcapaciteit van ecosystemen, zoals tropische bossen voor het huidige extremere klimaat met intense droogtes en grote bosbranden tot gevolg.”