Nederlands rapport over stand van zaken genetische bronnen bomen

State of the World’s Forest Genetic Resources

De Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) heeft haar lidstaten gevraagd om nieuwe landenrapporten op te stellen over de staat van de genetische bronnen bomen. De landenrapporten zullen worden samengevoegd in het ‘Second State of the World’s Forest Genetic Resources’-rapport, dat in 2023 zal verschijnen. Op verzoek van LNV heeft het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) van Wageningen University & Research samen met een adviescommissie een rapport opgesteld voor Nederland. Het rapport beschrijft de huidige staat van genetische bronnen van bomen in Nederland en de belangrijkste factoren die van invloed zijn op deze genetische bronnen. Het onderwerp is zeer actueel en sluit goed aan bij de Nederlandse Bossenstrategie en recent gepubliceerde EU Forest Strategy.

Genetische bronnen van bomen in Nederland

Het Nederlandse landenrapport beschrijft de rol van bossen en bossector in Nederland en het belang van genetische bronnen van bomen daarin. De volgende hoofdstukken maken inzichtelijk hoe het staat met de diversiteit aan soorten en binnen soorten, de huidige situatie omtrent ex situ- (in genenbanken) en in situ (in het wild)-behoud van genetische diversiteit en het gebruik van bosbouwkundig teeltmateriaal. Daarnaast geeft het rapport aan waar prioriteiten en uitdagingen liggen voor behoud en gebruik van genetische bronnen.

In het rapport worden aanbevelingen gedaan voor de vier aandachtsgebieden die onderscheiden worden in het Global Plan of Action voor genetische bronnen van bomen. Op het gebied van informatievoorziening kan de monitoring van trends in populatieomvang en genetische diversiteit van zeldzame inheemse soorten verbeterd worden. Dit is nodig om het in situ-behoud van genetische diversiteit te ondersteunen.

Op het gebied van behoud kan de bijdrage van de genenbank Roggebotzand in het behoud en het gebruik van autochtoon plantmateriaal verder ontwikkeld worden. Het gaat hier om het opnemen van ontbrekende zeldzame soorten en het optimaliseren en karakteriseren van de collecties, zodat het materiaal uit de genenbank zo optimaal mogelijk ingezet kan worden voor nieuwe aanplant. Niet alle soorten kunnen in Roggebotzand of in situ voldoende beschermd worden, bijvoorbeeld door ziekten als essentaksterfte en iepenziekte. Voor deze soorten moet genetisch materiaal via alternatieve conserveringsmethoden behouden worden. In situ-behoud van genetische diversiteit van bomen en struiken heeft beperkte vooruitgang geboekt in de afgelopen 10 jaar. De implementatie van de Europese in situ-conserveringsstrategie, die gebaseerd is op het EUFGIS-netwerk van autochtone populaties, kan beter. Ondersteuning van beheerders in het beschermen van deze waardevolle populaties is hierin essentieel.

Het derde thema is ‘gebruik en ontwikkeling’. Verwacht wordt dat de vraag naar plantmateriaal sterk groeit in de komende jaren. Naast ervoor zorgen dat dit plantmateriaal in voldoende hoeveelheden geleverd kan worden, is het vooral van belang dat de genetische diversiteit en kwaliteit van het plantmateriaal bewaakt wordt. Beschikbaarheid van verbeterd materiaal is sterk afhankelijk van selectie en onderzoek. Er is hernieuwde aandacht nodig voor ziekteresistentieveredeling en ontwikkeling van zaadgaarden.

Het laatste aandachtsgebied is ‘beleid en capacity-building’. Voor Nederland is het van belang dat kennis en bewustwording van de waarde van genetische diversiteit in bossen vergroot wordt.

Rapporten

Het Nederlandse landenrapport met de titel ‘Conservation and sustainable use of Forest Genetic Resources for Food and Agriculture’ is in juli 2021 gepubliceerd.

Het mondiale FAO-rapport, dat in 2023 moet uitkomen, gaat op basis van alle landenrapportages een beeld geven van de status en trends in genetisch bronnen van bomen op wereldwijde schaal.

Foto: Czintos Odon.