Nature-publicatie: Wat eten we in een circulair voedselsysteem?

Om met de harde cijfers te beginnen, er is een enorme winst te behalen als we overgaan op een circulair voedselsysteem. Uit het langjarige onderzoek komen opvallende conclusies. Zo laten de onderzoekers zien dat bij een volledig circulaire landbouw, maar liefst 71 procent minder akkerbouwland nodig is. Daarnaast is een reductie in broeikasgassen van 29 procent per capita mogelijk terwijl tegelijkertijd genoeg voedsel kan worden geproduceerd dat binnen een gezond dieet past.

Geen eigenaarschap voor volledige keten

‘Je ziet aan de cijfers dat een circulair voedselsysteem een enorme potentie heeft voor zowel onze eigen gezondheid als voor die van de wereld waarin we leven,’ vertelt Hannah van Zanten.

‘Het voedselsysteem kent vele onzekerheden – bijvoorbeeld door de oorlog in Oekraïne. Die onzekerheden nemen in de toekomst alleen maar toen, onder meer door klimaatverandering terwijl de wereldbevolking blijft groeien. We moeten actief nadenken over hoe we ons voedselsysteem moeten (her)inrichten. Er moeten daarom keuzes gemaakt worden – het verbeteren van de wereldwijde voedselvoorziening of ruimte maken voor biodiversiteit. We hebben vier scenario’s uitgewerkt om te laten zien wat die keuzes voor impact hebben en hoe alles met elkaar samenhangt.’

Vier scenario’s: van productie gedreven tot volledig circulair

Het gaat om de volgende scenario’s: een basisscenario (de huidige situatie, vanuit productie gedreven) en drie scenario’s op basis van circulaire principes.

In het eerste scenario (genaamd: CirAgri) worden circulaire principes toegepast binnen onze productiesystemen terwijl we ons huidige dieet blijven consumeren. In het tweede scenario (CirHealth) wordt het huidige dieet getransformeerd naar een gezond dieet – overconsumptie is in principe namelijk ook een vorm van waste. Beide scenario’s verminderen akkerbouwland met ruim twee-derde waarbij broeikasgasemissies met 22% worden verminderd zolang we ons huidige dieet blijven eten en met 29% als we een gezond dieet eten.

In het laatste scenario (CirPop+) wordt het Europese akkerbouwland gebruikt om zoveel mogelijk gezond voedsel te produceren. In dat geval kunnen we 767 miljoen (+149%) extra mensen buiten Europa voeden en op die manier bijdragen aan het mondiale voedselvraagstuk. Dit betekent dus wel dat al het Europese akkerbouwland gebruikt wordt; het totaal aan broeikasgassen gaat ook omhoog met 55%.

Wat is er nodig voor de transitie?

Uit de scenario’s blijkt dat voor een transitie naar een circulair voedselsysteem in de EU27+UK het volgende nodig is:

• Consumptie moet veranderen naar gezondere diëten. Consumptie van dierlijke producten gaat met ongeveer 50% naar beneden.
• Vee speelt een belangrijke rol in de transitie maar moet drastisch verminderen. Melk en vis blijven relatief belangrijk terwijl vleeskoeien en varkens zo goed als verdwijnen. Minder granen en minder voedergewassen geteeld; relatief meer diverse andere gewassen zoals sojabonen.
• De huidige manier van gewasrotatie beperkt het circulaire potentieel. Het compleet vermijden van feed-food-competitie verhoogt landgebruik omdat voedergewassen in rotaties dan niet meer gebruikt kunnen worden. Een oplossing zou zijn om door nieuwe agro-ecologische systemen en gewasdiversiteit het aandeel voedselgewassen in rotaties te verhogen.
• Organisch en mineraal mest is nodig in circulaire voedselsystemen tenzij er manieren worden gevonden om het aandeel organistische mest te verhogen door bijvoorbeeld optimaal gebruik van humane mest.
• Van het totale akkerbouwland is vooral het gebruik van grasland verminderd. Dit kan op sommige plekken de mogelijkheid bieden om biodiversiteit te verbeteren. Lange-termijnplanning is noodzakelijk.

Meer eigenaarschap voor hele keten

Van Zanten: ‘Het is belangrijk dat we beseffen dat het hele systeem met elkaar is verbonden: van productie tot verwerking tot consumptie. Op dit moment voelt niemand de eigenaarschap voor het hele keten. Wanneer je een beslissing neemt over een bepaald deel van de keten, wat zijn dan de consequenties voor de rest van de voedselketen? Wij nemen met ons model voor het eerste circulariteit in het gehele voedselsysteem in detail mee. Het biedt de mogelijkheid om het Europese voedselsystem in te richten met respect voor humane en planetaire gezondheid.’