Nieuws
Kantelpunten: dreigingen maar ook kansen voor onze planeet
In het nieuwe Global Tipping Points Report, onlangs gepresenteerd op de 28e VN-klimaattop in Dubai, benadrukken wetenschappers dat er een cruciale periode voor onze planeet is aangebroken. Klimaatkantelpunten dreigen steeds sneller dichterbij te komen, maar in de samenleving kunnen er ook positieve kantelpunten ontstaan. De studie geeft zes belangrijke aanbevelingen voor een snelle koersverandering, zoals coördineerde samenwerking om positieve kantelpunten te benutten.
De snelheid waarmee fossiele brandstoffen worden uitgefaseerd en de ontwikkeling van CO2-neutrale oplossingen zullen bepalend zijn voor de toekomst van veel mensen. Grote delen van de natuur zullen hun huidige toestand mogelijk verliezen door klimaatverandering, wat plotselinge en/of onomkeerbare veranderingen tot gevolg kan hebben (die noemen we 'kantelpunten van het aardsysteem’).
Een kantelpunt doet zich voor als er een snelle en onomkeerbare transformatie ontstaat door een kleine verandering. De gevolgen ervan kunnen zowel positief als negatief zijn. Het nieuwe Global Tipping Points Report is de meest uitgebreide studie naar kantelpunten van het aardsysteem tot nu toe. Het is opgesteld door een internationaal team van meer dan 200 onderzoekers, waaronder Wageningen University & Research. De auteurs stellen dat het huidige internationale beleid ontoereikend is, en pleiten voor gecoördineerde samenwerking om positieve kantelpunten te bespoedigen.
Bregje van der Bolt, universitair docent bij Wageningen University & Research en een van de onderzoekers: "Het rapport dient als uitgebreide gids voor de huidige kennis over kantelpunten van het aardsysteem. Ook geeft het inzicht in het inzetten van positieve kantelpunten op weg naar de transitie die zo hard nodig is. Samen met andere onderzoekers heb ik bijgedragen aan het onderzoek naar vroegtijdige waarschuwingssignalen. Die geven aan dat een kantelpunt dichtbij dreigt te komen, en kunnen worden gebruikt om dat mogelijk nog af te wenden."
Op basis van een analyse van 26 negatieve kantelpunten concluderen de auteurs dat "business as usual" geen optie meer is. Er zijn al snelle veranderingen in de natuur en in de samenleving gaande. Nu de opwarming van de aarde de 1.5°C dreigt te overschrijden, is het waarschijnlijk dat er minimaal vijf negatieve kantelpunten worden bereikt. Onder andere het afsmelten van de grote ijskappen en grootschalige sterfte van koraalriffen in warme wateren.
Naar een duurzame toekomst
Met internationale inspanning – versneld door leiders die op de COP28 bijeenkomen – kunnen positieve kantelpunten worden benut voor een transitie naar een duurzame toekomst. Het rapport geeft hier een blauwdruk voor. Gecoördineerd, voortvarend beleid kan in meerdere sectoren voor positieve kantelpunten zorgen. Zoals op het gebied van energie, transport en voedsel.
Van der Bolt: "Als elektrische voertuigen bijvoorbeeld de belangrijkste manier van transport worden, dan zullen accu’s steeds beter en goedkoper gaan worden. Dat kan dan weer gunstig zijn voor andere positieve kantelpunten, zoals het opslaan van hernieuwbare energie in batterijen."
Aanbevelingen
De wetenschappers doen zes belangrijke aanbevelingen:
- Faseer uitstoot door fossiele brandstoffen en landgebruik uit, ruim voor 2050.
- Versterk adaptatiebeleid en “loss and damage”-beleid, en erken de ongelijkheid tussen en binnen landen.
- Neem kantelpunten op in de Global Stocktake (“klimaatinventaris” van de wereld) en de Nationally Determined Contributions (inspanningen van elk land om klimaatverandering aan te pakken).
- Coördineer beleid om positieve kantelpunten te versnellen.
- Roep een urgente, wereldwijde top over kantelpunten bijeen.
- Versterk de kennis over kantelpunten. Het onderzoeksteam is voorstander van een IPCC-rapport gewijd aan kantelpunten.