Inauguratie Martine van der Ploeg: wat betekent klimaatverandering voor het waterbeheer in Nederland?

Bosbranden in Griekenland, hitterecords in de VS en China en extreem hoge oceaantemperaturen. Martine van der Ploeg houdt haar inaugurele rede in een zomer waarin klimaatverandering alle voorpagina’s haalde.

Van der Ploeg staat sinds 1 december 2022 aan het hoofd van de leerstoelgroep Hydrologie en Omgevingshydraulica (voorheen: Hydrologie en Kwantitatief Waterbeheer), die zich steeds meer bezighoudt met de hydrologische gevolgen van klimaatverandering. ‘Per graad opwarming verwachten we 7% meer water in de atmosfeer, als waterdamp. Dan krijg je de watercyclus op steroïden. Meer extreme weersomstandigheden dus: lange periodes van droogte, meer neerslag in de winter, heftigere buien in de zomer.’

Tussen water en bodem

Dat de watercyclus intenser wordt als gevolg van klimaatverandering, is al langer bekend. In haar onderzoek gaat Van der Ploeg de diepte in. Ze zoekt uit wat de gevolgen zijn voor de bodem, de vegetatie en de opslag van koolstof in de bodem, en hoe die met elkaar samenhangen. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de Veluwe: 30% van Nederland haalt daar zijn drinkwater uit. Als de infiltratie, rivierstanden en andere factoren gaan veranderen, gaat dat zeker gevolgen hebben. Maar hoe die gevolgen er precies uit gaan zien, en hoe extreem ze zullen zijn, dat is moeilijk te zeggen.’

Van der Ploeg studeerde Bodem, Water en Atmosfeer in Wageningen, en verdiepte zich in zowel hydrologie als bodemkunde. In haar onderzoek legde ze zich vaak toe op de wisselwerking tussen fysische processen (de stroming van water, bijvoorbeeld) en biologische processen zoals het bodemleven. Zo hield ze zich in een aantal projecten bezig met de vraag hoe water in de bodem verandert door biologische en fysische omstandigheden. ‘Wij werken veel met computermodellen, en die hebben bepaalde fysische waarden. Maar die waarden zijn niet constant, die kunnen veranderen door biologische activiteit en door de bodemstructuur.’

Nederland waterland

Als leerstoelhouder van Hydrologie en Omgevingshydraulica krijgt Van der Ploeg veel te maken met waterbeheer in Nederland, een onderwerp dat haar altijd heeft gefascineerd. ‘We wonen in een delta, en dat maakt het superinteressant. We willen geen natte voeten in de winter, maar in de zomer willen we wel genoeg water hebben. Dat is echt koorddansen.’ In een dichtbevolkt, vlak land als Nederland is het moeilijk om water vast te houden. Van der Ploeg: ‘Simpel gezegd: in de laagste delen van het land staat het peil al heel hoog en in de paar hogere delen voert zandige bodem het water vaak snel af. Als je op een pannenkoek woont, heb je gewoon niet zoveel mogelijkheden om water op te slaan.’

In haar inaugurele rede zal Van der Ploeg benadrukken dat “Nederland waterland” zich beter moet gaan realiseren dat niet meer alles mogelijk is. ‘We hebben hier altijd een overschot aan water gehad, en de Nederlandse maatschappij moet gaan leren dat dat niet meer zo vanzelfsprekend is. Ook consumenten zullen bewuster moeten worden van deze nieuwe werkelijkheid. Het drinkwaterverbruik blijft maar stijgen; we gaan daar in de zomer steeds vaker issues mee krijgen.’ Het is een lastige puzzel, maar Van der Ploeg is vol goede moed: ‘Ik hou van complexe problemen, om daar duidelijkheid in te scheppen en oplossingen voor te verzinnen.’