Herkomstenonderzoek van gewone esdoorn in Nederland

Esdoorn in Nederland

De gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus) is een schaduwverdragende en snelgroeiende boomsoort. De soort komt vermoedelijk van nature voor in Zuid-Limburg en is verder op veel plekken in Nederland geïntroduceerd en verwilderd. De gewone esdoorn wordt o.a. als alternatief gezien in productiebossen waar de es (Fraxinus excelsior) vanwege de essentaksterfte is uitgevallen. Ook wordt de esdoorn gebruikt in revitaliseringprojecten vanwege de relatief goede strooiselkwaliteit. Bij aanplant moet rekening worden gehouden dat de soort zich gemakkelijk verspreidt via de gevleugelde zaden. Hierdoor kan de soort in duingebieden maar ook op andere groeiplaatsen in relatief korte tijd dominant worden, ook in omliggende opstanden.

Momenteel zijn in Nederland maar drie zaadgaarden en een zaadopstand van gewone esdoorn toegelaten tot de Rassenlijst Bomen (doelstelling productie), waardoor de zaadvoorziening beperkt is. Herkomsten over de grens in België en Duitsland zouden daarom een aanvulling kunnen zijn.

Herkomstenonderzoek

Om geschiktheid te onderzoeken, is in 2004 een toets aangelegd in het Horsterwold van Staatsbosbeheer bij Zeewolde. In de toets zijn vijf Nederlandse herkomsten vergeleken met vijf Belgische en negen Duitse herkomsten. De herkomsten zijn tussen 2010 en 2020 beoordeeld op overleving, bladuitloop, hoogte- en diametergroei en vormkenmerken.

Er werden duidelijke herkomstverschillen aangetroffen. De Nederlandse herkomsten worden gekenmerkt door een goede overleving en ook de groei was in het algemeen beter dan of vergelijkbaar met het gemiddelde van de toets. Ook scoren de Nederlandse herkomsten voor stamrechtheid beter dan gemiddeld. De bladuitloop van de meeste Nederlandse en Belgische herkomsten was vroeger dan van de Duitse (autochtone) herkomsten.

Drie herkomsten uit Wallonië presteerden goed, waaronder de zaadgaard Mont-Yvoir die bestaat uit bomen die geselecteerd zijn op bosbouwkundige kwaliteit zoals groei en stamvorm in autochtone Walloonse populaties. De Duitse herkomsten presteren zeer variabel qua overleving en groei; vooral de drie hooggelegen autochtone herkomsten presteerden slecht, terwijl de autochtone zaadgarden het veel beter deden. Op basis van de resultaten worden vijf Duitse en drie Belgische herkomsten aanbevolen voor aanplant in Nederland.

Effect van de droogte van 2018

Nederland werd in de zomer van 2018 getroffen door een extreme droogte. Om te onderzoeken wat het effect was van de droogte, zijn boorkernen van drie herkomsten verzameld voor jaarringanalyse op het Dendrolab van de WUR. In het extreem droge jaar 2018 nam de gemiddelde groei per herkomst af met 42 – 58% ten opzichte van de groei in de jaren 2015-2017. Opvallend was dat de meest productieve herkomst ook in 2018 het beste groeide en in 2019 bijna weer op niveau van voor de droogte zat. Dit in tegenstelling tot de minst productieve herkomst, die ook in 2019 nog 27% minder groei vertoonde ten opzichte van de groei in de jaren 2015-2017 voor de droogte. De resultaten laten zien dat de gewone esdoorn sensitief reageert op droogte, maar dat deze – als de waterbeschikbaarheid na het droogtejaar verbetert – snel in groei kan herstellen.

Meer informatie over het onderzoek is te vinden in CGN-rapport 52: Herkomstenonderzoek van gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus) in Nederland.