Nieuws
Erfgoedrassen: eetbare geschiedenis van Nederland
Wat groeide er vroeger in de moestuin van je oma en opa? Hoe smaakten komkommers 100 jaar geleden? Veel van de groenten en granen die ooit gemeengoed waren, zijn tegenwoordig bijna verdwenen. Dat terwijl ze ons veel kunnen vertellen over de landbouw en culinaire geschiedenis van Nederland. Een nieuwe website over deze Erfgoedrassen moet hobbytelers weer toegang geven tot de zaden én verhalen van ons Nederlands biocultureel erfgoed.
‘Erfgoedrassen’ is een verzamelnaam voor een selectie van rassen uit verschillende gewassen die in de 19e en 20e eeuw in Nederland werden geteeld en waar iets bijzonders over te vertellen is.
Met de Erfgoedrassenwebsite heeft het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) van Wageningen University & Research (WUR) het doel om oude Nederlandse groenterassen te behouden, opnieuw onder de aandacht te brengen en toegankelijk te maken voor hobbytelers.
Via erfgoedrassen.nl kun je aanbieders van zaad van Nederlandse erfgoedrassen vinden. Ook is er een webshop waarin je vanaf december 2023 kleine hoeveelheden zaad kunt bestellen. Over elk ras kun je meer informatie en weetjes lezen over hoe het vroeger werd geteeld en gegeten.
Waarom oude rassen behouden?
Het behoud van erfgoedrassen is van groot belang voor de toekomst van de landbouw en voedselproductie vanwege de enorme diversiteit in dit materiaal. Erfgoedrassen kunnen al vele generaties op specifieke locaties zijn geteeld, waardoor ze zijn aangepast aan de lokale omstandigheden. Bovendien kunnen erfgoedrassen zich onderscheiden door hun smaak en kwaliteit, als onderdeel van traditionele gerechten.
De verhalen achter erfgoedrassen
Gewassen en hun rassen die we vroeger verbouwden hebben hun eigen historie en verhaal. Ze worden soms al eeuwenlang gekweekt en kunnen een belangrijk onderdeel zijn van de culturele identiteit van gemeenschappen en van agrarische en culinaire tradities. Zo heeft ieder oud ras wel iets bijzonders, en geeft een inkijkje in onze rijke veredelingshistorie, waardoor we nu de groentes hebben zoals we die kennen. Neem bijvoorbeeld de ‘bruine trotskop’, een slaras met een roze blos. Of de gele komkommerrassen, waaronder 'Aurea', die veel beter tegen de kou kan dan de groene die we nu gewend zijn.
De Bruine Trotskop is een oud slaras dat rond 1850 is ontstaan uit een kruising, gemaakt door een markttuinder uit Genève. De ferme krop heeft door de aanwezige pigmenten in het blad een roze blosje. In Nederland werd de Bruine Trotskop in de 20e eeuw geteeld onder platglas; een voorloper van de kassen zoals we die nu kennen. Door de ontwikkeling van kassenbouw kon het teeltseizoen worden verlengd. Ook konden hierdoor andere gewassen, zoals komkommers en tomaten worden geproduceerd.
Wij weten niet beter dan dat er groene komkommers in de supermarkt liggen, maar vroeger moesten we daar niets van hebben. Groene komkommers werden als onrijp beschouwd. De voorkeur lag bij gele of witte vruchten. Deze waren ook beter bestand tegen koudere temperaturen. Aurea is een oud komkommerras met een gele kleur, die in de twintigste eeuw onder platglas werd geteeld in Nederland. Hierbij groeide het gewas horizontaal over de grond. Komkommers zijn van origine vrij bitter, wat er pas uit werd veredeld rond 1960.
Op de nieuwe website vind je de rassen van allerlei gewassen, zoals sla, granen, kool, komkommer, vlas en nog veel meer. Over tijd zal het aantal gewassen en rassen nog verder worden uitgebreid. Je kunt ook de hele erfgoedrassenlijst downloaden.
Als je zelf meer informatie hebt over één of meerdere oude rassen, of een zaadhandelaar kent die nog meer oude groenterassen aanbiedt, horen we dat heel graag! Dit kun je doorgeven via erfgoedrassen@wur.nl.