Nieuws
ERC-beurs voor Lieke Melsen
De Wageningse hydroloog en modelleur Lieke Melsen ontvangt een starting grant ter waarde van 1,5 miljoen euro van de European Research Council (ERC). Ze gaat, samen met een postdoc en twee PhD-studenten, onderzoek doen naar de verborgen keuzes en waarden in waterbeheermodellen waarop de overheid en waterschappen hun beleid baseren.
‘Computermodellen ondersteunen vaak beleidsbeslissingen, zoals tijdens de corona-epidemie’, zegt Melsen. ‘Modellen worden vaak gezien als neutrale wiskundige objecten, maar bij de ontwikkeling ervan worden keuzes gemaakt die kunnen worden ingegeven door waarden, belangen, onzekerheden en vooroordelen. Deze keuzes beïnvloeden niet alleen de uitkomsten van het model, maar ook wat je met een model kunt doen en voor wie. Zo was het een keuze dat de epidemiologische modellen tijdens de coronapandemie zich richten op de bezetting van de intensive care, in plaats van bijvoorbeeld het mentale welzijn van jongeren.’
Zulke keuzes bestaan er ook in waterbeheermodellen, zegt Melsen. ‘De eerste keuze is de vraag die de opdrachtgever stelt, want die bepaalt meestal de vraag die het model moet beantwoorden’. Vervolgens maken de modelleurs keuzes bij de bouw van het model. Daarom gaat haar team met modelleurs praten over de keuzes die ze maken. ‘Vaak zeggen de modelleurs dan: ‘dit is onze beste inschatting’ of ‘we doen het maar zo, want zo hebben we het altijd gedaan’.
Als het model klaar is, volgt een tweede keuzemoment tijdens de discussie met de opdrachtgever en/of beleidsmakers. Melsen: ‘Daarbij kunnen opdrachtgevers meestal niet in de model kijken, maar hebben zij wel een mening over de uitkomsten van een model.’ Een model kan bijvoorbeeld leiden tot politiek onwenselijke uitkomsten of te hoge kosten. Dan kunnen er discussies en onderhandelingen ontstaan, waarbij er ruimte gezocht wordt voor de modelleur om te sleutelen aan het model en zo tot andere of gunstiger uitkomsten te komen.
Het team van Melsen gaat dit proces onderzoeken in drie casussen. De Nederlandse casus betreft een model dat de waterveiligheid in de toekomst bepaalt. De Amerikaanse casus gaat over een model dat dewaterkwaliteit in een baai met veel landbouw berekent. En de derde casus speelt in Australië, waar een model de waterkwaliteit van het great barrier reef bepaalt onder invloed van de landbouwactiviteiten in het kustgebied. Melsen: ‘We willen onder meer nagaan of er door keuzes in het model spanningen ontstaan tussen de modelbouwers, met hun expertise en belangen, en beleidsmakers met mogelijk economische, maatschappelijke, en electorale belangen. Modellen zijn niet neutraal.’