Nieuws
‘Dit maak je normaal niet mee, als wetenschapper’
Een paar keer per jaar verruilt PhD-kandidaat Sophie van der Vlugt het laboratorium voor het theater. Op het podium vertelt ze enthousiast over haar DNA-onderzoek en gaat ze met het publiek in gesprek over de ethische kanten van haar werk. Want: hoe moet de samenleving omgaan met het creëren van nieuw leven in het lab?
Van der Vlugt staat in 2023 en 2024 vijf keer op de planken met de theatertour van de Universiteit van Nederland. Iedere voorstelling bestaat uit interactieve colleges waarin wetenschappers van verschillende universiteiten op een toegankelijke manier over hun vakgebied vertellen. Met deze theatertour wil de Universiteit van Nederland de wetenschap dichter bij het publiek brengen.
Zware dilemma's
In haar onderzoek houdt Van der Vlugt zich bezig met het inbouwen van nieuwe bouwstenen in de genetische code. Via een virus worden deze moleculen in een cel geïntroduceerd, om te zien hoe die cel erop reageert. De moleculen komen niet voor in de natuur, maar worden chemisch geproduceerd in een laboratorium. ‘Het onderzoek is fundamenteel gezien heel interessant, om beter te begrijpen hoe het leven werkt’, legt Van der Vlugt uit. ‘En in de toekomst kunnen we er van alles mee doen. We voegen als het ware nieuwe letters toe aan het alfabet van het DNA, waardoor we mogelijk nieuwe levensfuncties kunnen maken. Daarmee zouden we bijvoorbeeld medicijnen en materialen kunnen ontwikkelen.’
Het is net als met AI: als een technologie zich snel genoeg ontwikkelt, kan de regelgeving het niet bijbenen.
Het creëren van nieuwe levensvormen, zoals Van der Vlugt doet, roept allerlei lastige vragen op. ‘Zo’n semi-synthetisch organisme, is dat leven? Van wie is dat leven dan? En wanneer is het veilig genoeg? Dat zijn ingewikkelde dilemma’s. Ik heb daar ook niet het antwoord op, maar ik vind het belangrijk dat we er als samenleving over nadenken.’ Als wetenschapper beseft ze dat haar onderzoek grote implicaties kan hebben. ‘Het is net als met AI: als een technologie zich snel genoeg ontwikkelt, kan de regelgeving het niet bijbenen.’
Juist dit soort ethische vraagstukken wil Van der Vlugt met het publiek bespreken. Niet alleen tijdens het college, maar ook daarna: ‘Na afloop ga ik in de foyer staan met een ideeënbox. Dan krijg ik vaak hele leuke reacties. Sommige mensen hebben knotsgekke ideeën, die biologisch of chemisch helemaal niet mogelijk zijn’, lacht ze. ‘Anderen hebben hun bedenkingen bij het onderzoek, of vinden dat we voor God spelen. Iemand vroeg zich af of we het überhaupt moeten willen, om steeds technieken te ontwikkelen om mensenlevens te verlengen. Zo had ik er zelf nog niet naar gekeken.’
Spanning en enthousiasme
Van der Vlugt geniet volop van haar optredens. ‘Als ik het podium oploop, voel ik spanning, maar ook heel veel enthousiasme. Het is een toffe uitdaging om zo’n complexe materie voor iedereen begrijpelijk te maken. En het is maatschappelijk belangrijk.’ Wat ze na haar PhD gaat doen, weet Van der Vlugt nog niet. Maar wetenschapscommunicatie blijft haar boeien: ‘Ik vind het een voorrecht om kennis te mogen delen.’