True Cost Accounting kan voedselsysteem helpen verduurzamen

“Kortgezegd meet TCA de effecten op milieu, mens en dier”, zegt projectleider Marieke Meeusen van Wageningen Economic Research. “Dat kunnen de effecten van producten of productassortimenten zijn, maar je kunt TCA ook gebruiken om de duurzaamheid van bedrijven of van regio’s te meten. In de PPS True Price – van Inzicht naar Actie - hebben we samen met zo’n dertig partijen gekeken hoe de methode kan helpen om het voedselsysteem te verduurzamen.”

Hoe werkt de methode?

“We meten de effecten van voedselproductie en de ketenacties daaromheen op vier soorten kapitaal. Natuurlijk kapitaal gaat over de effecten op het milieu. Sociaal kapitaal gaat bijvoorbeeld over arbeidsomstandigheden en kinderarbeid. Humaan kapitaal heeft vooral te maken met de volksgezondheid. En dan is er ook nog economisch kapitaal, wat bijvoorbeeld gaat over concurrentiepositie en externe kosten als gevolg van activiteiten. Met TCA kan de duurzaamheid door de hele keten in kaart gebracht worden, van boer tot en met de consument.”

De impact wordt vertaald in geld. Hoe wordt die vertaalslag gemaakt?

“Neem een product als een chocoladereep. Met TCA kan de impact van de productieketen op milieu, mens en dier berekend worden. Denk aan factoren als CO₂-uitstoot en landgebruik, maar ook een factor als onderbetaling van boeren. Die impact wordt uitgedrukt in geld en kan worden meegenomen in de ‘echte prijs’ van het product. De methode is al goed toepasbaar, zeker als duidelijk wordt aangegeven welke factoren wel en nog niet worden gemeten. Maar er moet ook nog veel gebeuren en de wetenschap is volop bezig met de verdere ontwikkeling van de methodiek. Dat gebeurt bijvoorbeeld in het EU-project FOODCoST.”

Hoe kun je TCA gebruiken om voedselproducten te verduurzamen?

“Met de PPS zien we meerdere mogelijke routes, waarvan een aantal nu al zeer kansrijk zijn of zelfs al worden bewandeld. Zo kijken bedrijven die vooroplopen al of TCA kan worden gebruikt om producten en productassortimenten duurzamer te maken. Bedrijven die deelnemen aan de PPS schatten ook in dat TCA daarvoor kansrijk is. We zien verschillende mogelijkheden. Zo kunnen bedrijven TCA gebruiken om niet-duurzame producten uit hun assortiment te halen. Andere bedrijven kiezen bijvoorbeeld een andere positie in het schap of ze gaan in gesprek met hun leveranciers om hun duurzaamheidsscore te verbeteren en zo de echte prijs te verlagen. Bedrijven zien ook volop mogelijkheden voor TCA om interne risico’s vast te stellen, mede met het oog op EU-wetgeving (zie kader, red.). En voor financiers en investeerders is het een manier om hun portfolio te verduurzamen.”

Je zegt dat TCA naar de hele keten kijkt, tot de consument aan toe. Welk voordeel kan de consument eruit halen?

“Bedrijven kunnen TCA ook gebruiken om consumenten te helpen bij het maken van duurzame keuzes. Die kan dan bijvoorbeeld de ‘echte’ prijs van verschillende voedselproducten naast elkaar leggen, zodat consumenten de duurzaamheid makkelijk mee kunnen laten wegen in hun aankoopbeslissingen.”

Met het idee dat consumenten dan bereid zijn een meerprijs voor de duurzamere variant te betalen?

“Dat hoeft niet per se. TCA kan op twee manieren consumentengedrag beïnvloeden. De eerste manier is door informatie over duurzaamheid van de producten te geven. De consument kan die informatie dan meenemen in de overweging een product al dan niet te kopen. De tweede manier is dat consumenten inderdaad een meerprijs betalen, zodat het geld geïnvesteerd kan worden in verduurzaming. Sommige winkels doen dat al, zoals supermarkt De Aanzet in Amsterdam. Uit onderzoek naar die tweede optie komt naar voren dat consumenten er over het algemeen nog weinig vertrouwen in hebben dat dit een effectieve maatregel is om te verduurzamen.”

Er zijn heel veel duurzaamheidskeurmerken voor voedselproducten. Kan TCA daarvoor ook van waarde zijn?

“Keurmerken zijn vaak eendimensionaal: ze gaan óf over milieu óf over dierenwelzijn óf over sociale omstandigheden. TCA kan helpen deze langs de lat van duurzaamheid in de volle breedte te leggen. Verder worden keurmerken nu afgegeven op het moment dat een partij aan de inspanningsverplichting voldoet. Maar steeds meer is de vraag: wat is het effect daarvan op mens, natuur en dier? Ook daar kan TCA bij helpen.”

Wat kunnen beleidsmakers bij de overheid met TCA?

“Zij kunnen TCA bijvoorbeeld gebruiken om vast te stellen welke issues in sectoren vragen om beleidsmaatregelen. Moeten we ons druk maken over arbeidsomstandigheden, om de mestproblematiek of om het energieverbruik? Een tweede mogelijkheid is om met TCA voorafgaand aan beleid een nulmeting uit te voeren en na een tijdje te meten of de true costs van bepaalde voedselproducten zijn veranderd.”

Wat raad je partijen aan die geïnteresseerd zijn in TCA?

“Wie ermee aan de slag wil gaan, moet zich realiseren dat het vooral een methode is om in gesprek te gaan met anderen. En om samen na te gaan hoe je tot duurzamere keuzes komt. Zoek voor de uitvoering van TCA een partij die transparant beschrijft welke overwegingen en keuzes ten grondslag liggen aan de uitkomsten. Transparantie is hét kernwoord van TCA.”

In True Price – van Inzicht naar Actie – hebben de volgende partijen samengewerkt: ABN-AMRO, Albert Heijn, AMS-Institute, BioNederland, Biowinkelvereniging, Dilmah Europe, Flevo Campus, Gemeente Amsterdam, Gemeente Almere, HAS green academy, Hutten Catering, LTO Nederland, MVO Nederland, Oregional, Plantlab, PintoA, Power-ED, Rainforest Alliance, RESPECTfarms, RIVM, Solidaridad, TAPP Coalitie, Transitiecoalitie Voedsel, True Price, Ueda, Verstegen Spices & Sauces, V’Business, Vitam, VLB en Wageningen University & Research. Samen voerden zij praktijkexperimenten op basis van wetenschappelijk onderzoek uit en deelden zij ervaringen om samen progressie te boeken. Potentieel bruikbare methoden en interventies worden getest en geëvalueerd op hun haalbaarheid en effecten.