Nieuws
Ruimte voor nieuw leiderschap in de land- en tuinbouw
De agrarische sector staat onder druk door grote uitdagingen zoals stikstof, klimaatverandering en veranderende maatschappelijke wensen. Nieuwe leiders en diverse vormen van leiderschap bieden kansen om creatieve en effectieve oplossingen te ontwikkelen. Maar hoe ervaren deze nieuwe leiders hun rol in de praktijk? Welke obstakels komen ze tegen en welke kansen zien zij? Deze vragen stonden centraal in interviews met vernieuwende leiders en experts op het gebied van leiderschap in het agrarisch domein.
Nieuw leiderschap betekent niet alleen het vervullen van officiële en formele leiderschapsrollen, maar ook het nemen van initiatief in informele rollen. Denk hierbij aan het opleiden van anderen, het schrijven van columns of het spreken in de media. In de huidige agrarische sector worden nieuwe leiders, zoals jonge mensen, vrouwen en mensen zonder agrarische achtergrond, vaak onvoldoende gehoord. Ze zijn ondervertegenwoordigd op plekken waar belangrijke beslissingen worden genomen. Toch delen deze vernieuwende leiders, ondanks hun verschillende achtergronden in bijvoorbeeld tuinbouw, varkenshouderij en akkerbouw, een gezamenlijke visie op de toekomst van leiderschap. Dit inzicht kwam naar voren tijdens de ontwikkeling van een actieagenda, in opdracht van overheid en sectororganisaties, om nieuw leiderschap in de sector te stimuleren.
Hoe deze nieuwe leiders de toekomst van leiderschap voor zich zien, is weergegeven in de onderstaande praatplaat:
'Openheid, samenwerking en diversiteit' vormen de kern van het ideaalbeeld dat de geïnterviewden schetsen. In deze toekomstvisie is er ruimte voor uiteenlopende vormen van land- en tuinbouw en leiderschap, met onderling respect en een open houding voor nieuwe ideeën en mensen. Diversiteit in besturen en werkvormen is hierbij cruciaal, net als het bieden van kansen aan jonge mensen en vernieuwende denkers.
“Deze nieuwe leiders willen bouwen aan een toekomstbestendige agrarische sector en een robuust bedrijfsmodel. Om dit te kunnen realiseren, geven zij aan behoefte te hebben aan een langetermijnvisie vanuit de politiek en belangenorganisaties,” leggen onderzoekers Aniek Hilkens en Else Giesbers van Wageningen Social & Economic Research (WSER) uit.
Obstakels en kansen
Hoewel ze dezelfde visie delen, lopen de nieuwe leiders tegen vergelijkbare obstakels aan. "De geïnterviewde leiders zijn allemaal boeren en tuinders die druk zijn met hun bedrijf. Veel leiderschapsactiviteiten doen ze naast hun dagelijkse werk en privéverplichtingen. De balans hierin vinden, is lastig," licht Aniek Hilkens toe. Dit probleem wordt versterkt doordat er vaak geen (financiële) compensatie is voor deze activiteiten.
Daarnaast voelen niet alle nieuwe leiders zich thuis bij formele bijeenkomsten en evenementen, waar de gevestigde orde van agrarische leiders samenkomt. Hoewel zij erkennen dat besluitvorming niet uitsluitend via formele kanalen plaatsvindt, zien ze die plekken wel als belangrijk voor het uitoefenen van invloed. De invloedrijke posities worden nu nog te vaak ingenomen door de 'usual suspects' — bekende gezichten uit de sector.
De gevestigde partijen kunnen hierin verandering brengen door actief ruimte te bieden aan nieuwe leiders. "Een van de geïnterviewden vertelde dat zij een bestuursfunctie kreeg doordat anderen haar potentie en enthousiasme herkenden. Het was de gevestigde orde die haar hierbij ondersteunde," vertelt Else Giesbers. Ook het belang van mentoren en rolmodellen wordt benadrukt: een ondersteunend netwerk blijkt cruciaal.
Actieagenda: ruimte voor nieuw leiderschap
Om nieuw leiderschap te bevorderen, zijn de interviewresultaten besproken tijdens een bijeenkomst met vertegenwoordigers van overheid, financiële instellingen, agrarische organisaties, verwerkers van agrarische producten en nieuwe leiders. Hieruit kwamen vier concrete actiepunten naar voren:
- Een nieuw verhaal vertellen: Deel inspirerende voorbeelden van vernieuwend leiderschap en maak het belang van verandering in het huidige systeem zichtbaar. Denk hierbij aan een prijs voor vernieuwend leiderschap om deze vorm van leiderschap meer bekendheid te geven.
- Een buddyprogramma opzetten: Koppel nieuwe en gevestigde leiders zodat zij van elkaar kunnen leren. "Het is belangrijk dat dit leren wederzijds is," benadrukt Aniek Hilkens. "Gevestigde leiders kunnen veel leren van de frisse blik en innovatieve aanpak van nieuwkomers."
- Leiderschapsontwikkeling in het onderwijs integreren: Op groene opleidingen is nu nog weinig aandacht voor leiderschapsvaardigheden. Door hier al vroeg mee te beginnen, wordt het voor jonge mensen vanzelfsprekender om leiderschapsrollen op zich te nemen. Maar ook professionals kunnen zich op het gebied van leiderschap blijven ontwikkelen.
- Nieuwe vormen van vergaderen en netwerken ontwikkelen: Creëer een veilige, inclusieve omgeving waarin nieuwe leiders zich welkom voelen en waarin hun ideeën serieus worden genomen.
Dit project, uitgevoerd in samenwerking met nieuwe leiders, biedt waardevolle inzichten in de obstakels en kansen die zij ervaren. Het is van belang dat deze inzichten breder worden opgepakt, zodat nieuw leiderschap kan bijdragen aan een toekomstbestendige agrarische sector.
Dit seed money-project is uitgevoerd in opdracht van het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) Agri & Food. Het sluit aan bij de doelstellingen van de Kennis- en Innovatieagenda (KIA) Landbouw, Voedsel en Water om de innovatiekracht in de agrarische sector beter te benutten. Het onderzoek is uitgevoerd door onderzoekers van Wageningen Social & Economic Research.