Hogere prijzen zorgen voor recordwaarde landbouwexport en import in 2022

Handel in landbouw en voedingsmiddelen belangrijk

De exportwaarde van Nederland is onder te verdelen naar goederen van Nederlandse makelij (79,8 mld. euro) en wederuitvoer van landbouwgoederen van buitenlandse makelij (42,5 mld. euro). Deze laatste groep goederen steeg, procentueel gezien, harder dan die van Nederlandse makelij (respectievelijk 20,2% versus 15,6%).

Het handelsoverschot (exportwaarde min importwaarde) van Nederlandse landbouwgoederen bedroeg 34,1 miljard euro. Het aandeel van de landbouwgoederen in het totale Nederlandse goederenhandelsoverschot lag in 2022 op 79,3%, in 2021 was dat nog 73,5%. Deze percentages benadrukken dat de handel in landbouw- en voedingsmiddelen van groot belang is voor de Nederlandse goederenhandel en de Nederlandse economie als geheel. De meeste landbouwexport gaat in 2022, net als in voorgaande jaren, naar onze buurlanden. Van de geraamde totale export gaat bijna een kwart naar Duitsland. Op de tweede plek staat België met 12%. Daarna volgen als belangrijkste afnemers Frankrijk (8,5%) en het Verenigd Koninkrijk (7,8%). In 2022 ging van de totale exportwaarde bijna 70% naar EU-27 landen.

Zuivel en eieren belangrijkste exportproducten

Zuivel en eieren (11,9 miljard euro), sierteeltproducten (11,5 miljard euro), vlees (11 miljard euro), dranken (8,1 miljard euro) en natuurlijke olie en vetten (8,1 miljard euro) zijn bij de export de belangrijkste goederengroepen. De productgroep zuivel en eieren klimt van plek drie in 2021 naar de belangrijkste productgroep in 2022. De top vijf is in 2022 goed voor 41% van de totale exportwaarde in landbouwgoederen.

Buurlanden belangrijk voor import

Qua importlanden zijn tevens onze buurlanden belangrijk. Duitsland (18%), België (13%) en Frankrijk (7%) zijn hier de belangrijkste landen, gevolgd door Brazilië en Spanje (beide 4%). In totaal komt 57% van de landbouwimport uit de EU-27.

Bij de import zijn natuurlijke vetten en oliën (10,3 miljard euro) in 2022 veruit de belangrijkste productgroep, fruit volgt met (7,6 miljard euro), dat in 2020 nog de koppositie had. Daarna volgen de overige landbouwgoederen (6,8 miljard euro) zuivel en eieren (5,9 miljard euro) vlees (5,5 miljard euro). Samen zijn deze vijf productgroepen goed voor 42% van de totale importwaarde van landbouwgoederen.

Hogere prijzen zorgen voor toename export en importwaarde

De toegenomen prijzen stuwden de export en importwaarde omhoog. Zo waren diverse grondstofprijzen in 2022 sterk hoger dan een jaar eerder. Zo was de melkprijs historische hoog. De prijzen van granen en oliën stegen sterk door onder andere verstoring van de aanvoerketen. Dit werd veroorzaakt door de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Door de hoge graanprijzen stegen de kosten voor onder andere de voerkosten voor dierlijke sectoren, brood en andere bereidingen uit granen.

Tegelijk beperkte vogelgriep het aanbod van eieren en pluimveevlees. Ook het aanbod van varkensvlees stond mede onder druk door uitbraken van varkenspest in andere Europese landen dan Nederland. Daarnaast nam de wereldwijde vraag naar soja toe, terwijl er van dit gewas juist minder goede oogsten waren.

De inkoopprijzen van grondstoffen voor de voedingsmiddelenindustrie en de Nederlandse in- en exportbedrijven van landbouwgoederen namen toe. Daarnaast stegen ook de kosten voor ver- of bewerking en transport van producten. Deze kosten bestaan bijvoorbeeld uit vervoerskosten (benzine, diesel en kerosine) voor gebruik in zee- en binnenvaartschepen, vrachtwagens en vliegtuigen. Verder werden koeling en verlichting (elektriciteit) en verpakkingsmiddelen zoals papier, karton, plastic en hout voor pallets ook duurder. Deze hogere kosten werden in de handelsprijzen doorberekend en dit verklaart mede de hogere export- en importwaarde van landbouwgoederen in 2022.

Landbouwgerelateerde goederen pieken ook, vooral door prijstoename meststoffen

De export en import van landbouwgerelateerde goederen zoals meststoffen, tractoren, machines voor de voedingsmiddelenindustrie namen in 2022 ook toe. De exportwaarde van landbouwgerelateerde goederen steeg procentueel sterker (+23%) dan de landbouwgoederen (17%). De exportwaarde van Nederland kwam uit op 13,4 miljard euro. De import nam toe tot 6,2 miljard euro (+18%).

Met name de handelswaarde van meststoffen nam toe door gestegen prijzen (+76%). Voor het maken van kunstmest is veel energie nodig. Deze energiekosten stegen in 2022 sterk. Door de oorlog tussen Oekraïne en Rusland is de markt verstoord geraakt. Uit Rusland worden normaal gesproken veel meststoffen geïmporteerd.

Prijsontwikkelingen handelsgoederen, invloed van de oorlog, nabije markten en handel met Chili, Nieuw Zeeland en Mexico

Naast de actuele schattingen van de export- en importcijfers besteedt dit rapport ook aandacht aan prijsontwikkelingen voor specifieke handelsgoederen. Geïmporteerde producten avocado, palmolie, soja en wijn komen daarbij aan bod. Bij de export betreft het snijbloemen, pluimveevlees, goudse kaas en tomaten. Daarnaast wordt nader ingegaan op de nabije markten van Nederland en de verwevenheid tussen Nederland en deze landen. Ook is er een hoofdstuk over de handel tussen Rusland en Oekraïne en wordt er ingegaan op de handel met Chili, Nieuw Zeeland en Mexico.