Blogpost

Vijftig jaar Gemeenschappelijk Landbouw Beleid

article_published_on_label: 7 mei 2012

Negen mei is Schumandag, de feestdag van de EU. Dit jaar viert de EU dat 50 jaar geleden de eerste gemeenschappelijke marktordening - voor granen - haar intree deed in wat toen nog de Europese Economische Gemeenschap (EEG) heette. Een mijlpaal voor de zes lidstaten, want het leidde tot de eerste echte samenwerking op economisch gebied. Het doel van de marktordening was simpel: de graanprijs op de gemeenschappelijke markt moest boven een zeker niveau blijven. Na graan volgden spoedig andere producten, zoals wijn, suiker en rundvlees.

Voorloper economische integratie van de EU

De marktordeningen kenden het principe van eenheid van prijs en markt: een boer ontving overal in de EU dezelfde prijs voor zijn product (uitgedrukt in een fictieve munt). Dat gaat alleen goed bij vaste wisselkoersen; koersverschillen leiden tot interne prijsverschillen, wat problematisch is als deze te groot worden. Bij gebrek aan een Europees monetair beleid en vanwege de uiteenlopende economische situatie van de EU-landen, liepen de koersen uiteraard wel uiteen. Het leidde tot een ingewikkeld stelsel om dit te compenseren. Een stelsel dat pas in 1993 werd afgeschaft bij de start van de interne markt. De parallel met de huidige eurocrisis is niet moeilijk te trekken.

Eenheid van markt houdt in dat producten vrijelijk tussen de lidstaten in- en uitgevoerd kunnen worden. Het principe maakte de weg vrij voor het ontmantelen van nationale wetgeving, zoals het Duitse Reinheitsgebot, die het vrije Europese verkeer van goederen belemmerde. Het heeft de Nederlandse op exportgerichte landbouw geen windeieren gelegd. Anno 2012 wordt 80% van de export afgezet op een interne markt die ondertussen bestaat uit ruim 500 miljoen consumenten. Een afzet die niet gehinderd wordt door verschillen in wisselkoersen of wetgeving, of door politiek ingegeven belemmeringen. Van dat laatste hebben met name enige verre oosterburen nog wel eens een handje.

Graan en grutto

Terug naar de marktordeningen. Die zijn aan hun eigen succes ten onder gegaan. Wie kent niet de verhalen van de boterbergen en wijnmeren? De afgelopen twintig jaar zijn de doelstellingen dan ook langzaam verschoven. Anno 2012 gaat het niet alleen meer om voedselvoorziening, maar juist ook over de rol van landbouwers in het beheer van natuur en landschap. Agrarisch natuur- en landschapsbeheer in Nederland is verplicht door de EU en wordt ook meebetaald door de EU via het landbouwbeleid.

Met de huidige crisis in de EU klinken er wel pleidooien voor ‘minder Europa’. Voor de landbouw zou dat een stap terug zijn als het er toe leidt dat de verworvenheden van de huidige EU verloren gaan. En hetzelfde geldt vermoedelijk voor de grutto. Genoeg reden voor een feestje dus, al moeten we het met het oog op de crisis maar beperkt houden.