Blogpost

'Rechtse' protestpartijen hebben baat bij protestbeweging aan de basis

article_published_on_label: 29 mei 2012

Twee populaire politici uit het verleden staan in de meimaand van 2012 volop in de belangstelling: Pim Fortuyn omdat het 10 jaar geleden is dat hij werd vermoord en boer Koekoek omdat hij 100 jaar geleden werd geboren. Samen met Geert Wilders – die vooral in de kringen van Henk&Ingrid grote populariteit geniet – vormen zij in Nederland het trio van charismatische leiders van rechtse protestpartijen van na de Tweede Wereldoorlog.

Die protestpartijen richten zich tegen het beleid van de gevestigde politieke partijen in het middenveld en hun politici die de taal van het volk niet meer spreken. Naast de Boerenpartij van Koekoek, de LPF van Fortuyn en de PVV van Wilders hebben in de loop van de tijd talloze protestpartijen aan de verkiezingen mee gedaan. De meeste daarvan hebben de kiesdrempel nooit gehaald. Voor zover hen dat wel lukte, zoals bijvoorbeeld de ouderenpartijen, vielen ze al snel door onderling geruzie uit elkaar. Een zelfde lot trof ook de LPF, nadat ze vlak na de moord op Fortuyn met 26 zetels in de Tweede Kamer waren gekomen. De Boerenpartij hield het echter 18 jaar vol in de Kamer. Of dat de PVV ook lukt, valt nog te bezien. Wat is het geheim van dat lange verblijf van de Boerenpartij in de Tweede Kamer? Boerensluwheid?

Het geheim van boer Koekoek

De Boerenpartij kwam voort uit de protestbeweging van vrije boeren, die tegen het ingrijpen van de overheid in de landbouwsector en tegen de heffingen van het Landbouwschap waren. De partij zat van 1963 tot 1981 in de Tweede Kamer en had op haar hoogtepunt zeven zetels. De Boerenpartij wist zich zolang te handhaven omdat zij met haar beginselprogramma een ideologische grondslag heeft en in de vrije boeren een stabiele sociale basis vond. Zonder deze ingrediënten blijken nieuwkomers in het parlement meestal snel te verdwijnen. Met haar ‘visie’ heeft de PVV al een soort van ideologische grondslag, maar een stabiele sociale basis ontbreekt vooralsnog.

Als protestbeweging meer succes dan als politieke partij

Als kleine protestpartij heeft de Boerenpartij weinig zichtbare invloed gehad op politieke beslissingen. Wel had haar aanwezigheid in de Kamer een pressiefunctie: de overige partijen deden, of lieten juist zaken omdat dit anders koren op de molen van de Boerenpartij was. Volgens mijn nieuwe Koekoek-studie hadden de vrije boeren als protestbeweging meer succes. Ze hebben bijgedragen aan de emancipatie van de kleine boeren, die zich bewust zijn geworden dat ze niet alles van de overheid hoeven te slikken. Daarnaast hebben de acties tegen het Landbouwschap het grote publiek bewuster gemaakt van het soms repressieve gedrag van de overheid tegen kleine boeren. Tot slot zijn hun acties voor het vrije kamperen bij de boer en voor de huisverkoop van landbouwproducten een belangrijke aanzet geweest voor verbreding van landbouwactiviteiten. Wellicht kan Wilders – nu hij kabinet-Rutte niet langer gedoogt – overwegen om de Henk&Ingrid’s te mobiliseren in een protestbeweging. Die zou dan ook dienst kunnen doen als stabiele sociale basis van de PVV.

Meer informatie

I.J. Terluin (2012), 100 jaar boer Koekoek; Groningen, RUG, Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen, URSI-reeks no. 341. Prijs: €12,50. Te bestellen bij het secretariaat FRW Culturele en Economische Geografie van de RUG (tel. 050 363 38 96; e-mail: secr.CG-EG@rug.nl).