‘Watercrisis vraagt om moed en samenwerking’

Simkje Kruiderink is cluster coördinator Biodiversiteit en Water binnen het team Internationaal van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), dat wereldwijd de LVVN-raden bij ambassades aanstuurt. Ze vertelt wat haar en haar collega’s naar het symposium water@WUR brengt.

‘Wij komen hier om geïnspireerd te worden. Het is van belang voor ons om te weten welke kennis Nederland ontwikkelt. WUR is onderdeel van de Dutch Diamond, de combinatie van Nederlandse overheid, kennisinstellingen, bedrijven en NGOs die internationaal verschil kunnen maken. WUR ontwikkelt kennis en concepten die relevant zijn voor ons werk, bijvoorbeeld voor projecten op ambassades, maar ook in multilaterale onderhandelingen, of op Europees niveau.’

Bekend

‘We gaan natuurlijk ook naar andere kennisinstellingen. Maar WUR is wel de kennisinstelling waar we het snelst naar toe gaan, omdat Wageningen in de hele nexus werkt. Water, biodiversiteit, klimaatverandering en voedselproductie komen samen. En WUR heeft daarmee een grote naamsbekendheid, ook internationaal. Die naamsbekendheid in het buitenland helpt ons ook weer, er ontstaan makkelijk partnerschappen.’

Uit de silo

‘Daarbij is Wageningen sterk in het systeemdenken. Als je een oplossing voor een waterprobleem zoekt, wil je voorkomen dat er waterbed effecten ontstaan, waarbij een oplossing hier een probleem elders veroorzaakt. Daarvoor is het heel belangrijk dat je uit je silo-denken komt en in het systeemdenken, en daar is WUR expert in. Wij passen dat vaak toe in een gebied, en zijn dan op zoek naar welke bedrijven met welke kennis we kunnen betrekken. Wageningen is ook sterk in een systeemanalyse op gebiedsniveau.’

Water van belang

‘Water is bovendien een enorm belangrijk onderwerp voor de minister. De hele mestproblematiek heeft een grote watercomponent. En het beleidsprincipe dat water en bodem sturend zijn in ruimtelijk beleid is ook heel politiek. Dat zijn principes waar onze landbouw-klimaatadaptatie en natuurbeleid op gebouwd is. Rekening houden met water- en bodemsystemen blijft ook onder de nieuwe regering overeind.’

Anne Swank is beleidsadviseur drinkwater bij drinkwaterbedrijf PWN in Noord Holland. In een van de sessies tijdens het event Water@WUR op 17 september 2024 besprak ze de samenwerking met Wageningen Environmental Research, dat onderzoek deed voor haar drinkwaterbedrijf naar hoe een waterzuiverend landschap eruit zou kunnen zien. Wat is haar indruk van de dag?

‘Heel leuk om te zien hoe mensen die op verschillende manieren betrokken zijn bij water bij elkaar komen. Ik heb zelf in Wageningen gestudeerd, ik kom veel bekenden tegen. Maar het is ook leuk om te zien dat er zulke diverse projecten bij WUR worden uitgevoerd. Op heel verschillende aspecten die toch allemaal met water te maken hebben en die met elkaar verbonden worden. Ik ben onder de indruk van de kwaliteit van het onderzoek dat ik zie langskomen.’

Zuiverend

‘Dat juist Wageningen zoveel kennis over water heeft mag wel wat meer bekend worden. Mensen denken misschien aan Delft als het gaat om harde waterkennis, maar voor ons en voor veel anderen gaat het juist om kennis over water in verbinding met de natuur, met voedselproductie en recreatie. Onze vraag als drinkwaterbedrijf was hoe een natuurlijk zuiverend landschap voor drinkwaterproductie eruit zou kunnen zien. Samen met Wageningen Environmental Research hebben we heel leuke ontwerpende sessies gedaan, waarbij we veel van elkaar hebben geleerd. Ze hebben ons vraagstuk over waterzuivering super goed op kunnen lossen met een Nature Based Solution (NBS).’

Op de kaart

‘Die kennis van WUR is ontzettend krachtig. En het is hard nodig nu we steeds meer te maken krijgen met vraagstukken zoals klimaatverandering, waterbeheer en waterkwaliteit. Bedrijven kunnen die kennis goed gebruiken. Wageningen mag zichzelf best wat meer op de kaart zetten met die kennis en die systeemaanpak. Ik zou zeggen, neem de leiding als het gaat om water en natuur.’

Piet Dircke is Global Advisor Climate Adaptation bij ingenieursbureau Arcadis. Hij studeerde tropische cultuurtechniek in Wageningen in de jaren tachtig. Wat is zijn indruk van het symposium Water@WUR op 17 september 2024?

‘Het is imponerend om de verzamelde kennis op het gebied van water te zien, de energie en de drive. Wageningen is alleen maar belangrijker geworden in een wereld waarin we met klimaatverandering te maken hebben, met voedselproblemen, energieproblemen, bevolkingstoename en migratiestromen. Wageningen heeft een geweldig verhaal te vertellen. Tegelijkertijd is de grote uitdaging – ik ben zelf een Wageninger in het bedrijfsleven – hoe we erin slagen om dit echt voor het voetlicht te krijgen.’

Naar buiten

‘Voor een deel kan dat door meer van ons te laten horen. We moeten het luider uitspreken. Maar het gaat er ook om dat de Wageningers beter moeten begrijpen hoe de buitenwereld in elkaar zit. Het machtsspel van bedrijfsleven, overheid, multinationals en grote instituties op Europees en mondiaal niveau, dat is een plek waar een Wageninger zich niet altijd goed thuis voelt. Mijn tip is: Ga wat vaker naar buiten. Kom uit het kleine geborgen Wageningen, wat overigens een hele internationale gemeenschap is, en ga die dialoog aan met overheid en bedrijfsleven.’

Battle for talent

‘Wageningen University kan dat ook door het opleiden van goede werknemers van de toekomst. Het bedrijfsleven wil wel duurzamer worden, maar is ook genoodzaakt zich steeds meer te richten op efficiency, snel zaken doen, veel rendement halen. Dat is lastig van buitenaf te veranderen. Maar het kan ook van binnenuit. Doordat WUR kritische studenten opleidt die later bij bedrijven gaan werken, of opdrachtgever worden van bedrijven. Want er is een battle for talent gaande, er is schaarste op de arbeidsmarkt. Onze jonge medewerkers bij Arcadis willen niet per se winst maken, zij willen zingeving, impact maken. Bedrijven van nu die streven naar duurzaamheid, worden daarvoor beloond doordat ze daarmee de beste werknemers van de toekomst binnenhalen. Als je goede mensen wilt hebben als bedrijf, dan moet je zingeving bieden.’

Nederland staat voor grote uitdagingen op ruimtelijk gebied. Het belang van water moet daarom zwaarder gewogen worden, zegt Dijkgraaf Marijn Ornstein. ‘Laat wetenschap en praktijk meer samenwerken om de urgentie van waterproblemen zichtbaar te maken.’

Dijkgraaf Marijn Ornstein van waterschap Vallei en Veluwe sprak tijdens een van de middagsessies van het symposium water@WUR op 17 september 2024. ‘We hebben in Nederland niet genoeg ruimte voor alle functies die we willen, zoals wonen, natuur, landbouw en energietransitie. Dat vraagt om moeilijke beslissingen, die bestuurlijke moed vergen. We kunnen niet overal bouwen, zeker niet op laaggelegen plekken waar we in de toekomst te maken krijgen met overstromingen. We kunnen ook niet eindeloos doorgaan met onze dijken verhogen. En drinkwater is geen oneindige hulpbron.’

Moed mist

Maar Ornstein mist op dit moment die bestuurlijke moed. ‘Beslissingen worden uitgesteld. Het Nationaal Programma Landelijk Gebied, wat een goede integrale aanpak voorstond, is afgeschaft. De regering moet snel met een alternatief komen daarvoor. En het beleid van de vorige regering, dat bodem en water sturend maakte in de inrichting van ons land, moet overeind blijven. Dat zou vanzelfsprekend moeten zijn. Is het dat niet, dan is blijkbaar het belang van water niet voldoende duidelijk.’

Invloed

Dat vraagt erom dat de rol en invloed van de waterschappen en de waterbeheerdoelen beter gewaarborgd worden in de ruimtelijke ordening, zegt Ornstein. ‘In de nieuwe Omgevingswet is verankerd dat het waterbelang moet worden meegewogen in het proces van de ruimtelijke ordening. Maar deze weging is nu te vrijblijvend. Niet alleen qua hoe en wanneer deze plaats dient te vinden, maar ook qua wat de impact is van deze weging.’

Samen

Ornstein ziet ook een rol voor de wetenschap, zoals Wageningen University & Research. ‘Onderzoek kan de urgentie van waterproblemen zichtbaar maken. Er is vooral meer onderzoek nodig naar de kwaliteit van water. Wat vraagt verbetering van de kwaliteit van ons water van de inrichting van ons land?’

Daarbij riep Ornstein op tot samenwerking. ‘We werken in een krappe arbeidsmarkt. We kunnen nieuwe partnerschappen beginnen waarin we kennis en menskracht delen, in plaats van erover te concurreren. Laten we elkaar blijven opzoeken en inspireren. Zeker in tijden waarin onze samenleving voor zulke grote uitdagingen en transformaties staat.’