Van toilet naar voedsel: Op zoek naar de totaaloplossing voor het fosfaatprobleem
De fosfaatmijnen raken leeg en dat is slecht voor de landbouw. Want voor de groei van gewassen is dit mineraal onmisbaar. Waterschappen reinigen ons afvalwater en doen hun best om fosfaat daaruit terug te winnen. Maar alléén gaan zij het niet redden. In haar postdoc-project onderzoekt Saskia van der Kooij hoe de verschillende schakels in de keten beter kunnen samenwerken. Die zoektocht begint… op het toilet.
‘In Nederland focussen we ons vooral op het terugwinnen van fosfaat uit afvalwater via struviet of slib-as’, zegt Saskia van der Kooij, onderzoeker Milieubeleid van Wageningen University & Research. ‘Waterschappen doen daarmee fantastisch werk. Maar er zijn meerdere routes waarlangs je fosfaat in de kringloop kunt houden. In dit project kijken we wat we al van die verschillende routes weten en hoe we voor kruisbestuiving kunnen zorgen door kennis aan elkaar kunnen knopen. Het bijzondere is dat er collega’s van zoveel andere disciplines bij betrokken zijn, van gewassensysteemkunde en bodemkwaliteit tot milieutechnologie.’
Struviet uit afvalwater
From toilet to food, heet het multidisciplinaire project, dat allereerst via literatuurstudie in kaart brengt welke kennis er voorhanden is. ‘Wat we al weten, verrast me’, zegt Van der Kooij. ‘Zo wordt bij de behandeling van afvalwater struviet gevormd om fosfaat vast te houden. We weten nog niet goed wat er in de bodem gebeurt als je dat struviet op het land brengt. Over andere manieren om fosfaat op het land te brengen, weten we al veel meer. In de VS en het Verenigd Koninkrijk mag je bijvoorbeeld het slib uit afvalwater terug op het land brengen. Dankzij langjarige studies weten we hoe vervuilingen die mogelijk meekomen, zich in de bodem gedragen. Dit soort kennis kunnen we meenemen in de ontwikkeling van nieuwe methodes om fosfaat, mogelijk nog met vervuilingen, op het land terug te brengen.
'Alle kennis nodig'
‘We hebben alle kennis nodig’, benadrukt Van der Kooij. Zo valt er veel te leren van gewassenkunde, vindt zij. ‘Honderd jaar geleden reed de strontkar door de straten van de stad om poepemmers op te halen en naar de boeren te brengen. De wortelstelsels van de gewassen uit die tijd waren helemaal aangepast om nutriënten efficiënt uit de poep te halen. De gewassen van nu zijn volledig aangepast op kunstmest. Stel dat boeren in plaats van kunstmest slibcompost of struviet op het land brengen, dan kan het betekenen dat je gewassoorten met andere wortelstelsels moet gebruiken. Misschien moet je wel aan intercropping denken, waarbij je verschillende gewassen gebruikt die samen heel handig gebruikmaken van de timing waarop fosfaat vrijkomt uit struviet.’
Serious game
Om de kringloop te sluiten, moeten overal in de keten gaten gedicht worden. Daarom gaat Van der Kooij samen met haar projectteam in een volgende onderzoeksfase op zoek naar praktische antwoorden. ‘In een serious game willen we simuleren hoe het is als alle verschillende betrokken partijen, van toiletgebruiker tot consument, samen naar oplossingen gaan zoeken. Hoe zou dan de kringloop eruitzien?’ En ja, misschien zijn er ook wel creatieve oplossingen te bedenken om al op het toilet fosfaat te recyclen. Maar wat vindt de toiletgebruiker daarvan? ‘Ook dat willen we uitzoeken. Het zou in ieder geval al een stap zijn als we wat makkelijker kunnen praten over het verband tussen eten en poep en pies.’