Showcase
Snelle diagnostiek moet virusuitbraken voorkomen
COVID-19 heeft de wereld een harde les geleerd. De gevolgen van een pandemie zijn groot: niet alleen voor onze gezondheid, maar ook voor ons dagelijks leven en de economie. Hoe kunnen we uitbraken van nieuwe infectieziekten die van dier naar mens overgaan voorkomen? Onderzoekers van Wageningen University & Research werken aan testmethoden om ziekteverwekkers bij dieren gemakkelijk en snel op te sporen. Als testcase nemen ze het virus dat vogelgriep veroorzaakt onder de loep.
Nederland is een klein en dichtbevolkt land met een grote veestapel. Ons land telt zo’n 100 miljoen kippen, 12 miljoen varkens en 4 miljoen koeien. Er bestaat altijd een kans op zoönosen: ziektes die van dieren op mensen overspringen. ‘Vogelgriep komt bijvoorbeeld met wilde trekvogels mee vanuit Zuidoost-Azië. Een aantal vogelgriepvirussen leveren nauwelijks gezondheidsproblemen op als ze overspringen op kippen of kalkoenen. ‘Maar soms verandert het virus in een zeer besmettelijke, hoog pathogene variant’, zegt onderzoeker Peter Bonants. ‘Als dat gebeurt verspreidt het virus zich razendsnel door de stal en worden dieren doodziek of gaan dood. En in het ergste geval ontstaan er varianten die ook gevaarlijk zijn voor de mens. Het is daarom belangrijk om snel te weten of een infectieziekte voorkomt in een populatie dieren en om welke variant het gaat. Dan kunnen de autoriteiten maatregelen nemen die verspreiding voorkomen.’
Als je snel weet of een infectieziekte voorkomt in een populatie dieren en om welke variant het gaat, kan verspreiding worden voorkomen.
Nieuwe testmethoden
WUR-onderzoekers werken daarom aan nieuwe testmethoden waarmee ze infectieuze ziekteverwekkers (bijvoorbeeld virussen en bacteriën) bij dieren snel kunnen aantonen. Ze nemen hiervoor het vogelgriepvirus (aviaire influenza) als testcase. Een van de testmethoden waar de onderzoekers aan werken, toont aan of er antilichamen tegen influenzavirussen in het bloed van landbouwhuisdieren en wilde dieren zitten. Ook ontwikkelen ze een test die het genetisch materiaal van het virus kan aantonen en specifieke veranderingen daarin. Bonants: ‘Met deze test is het bijvoorbeeld mogelijk om te zien of het gaat om een zeer besmettelijke hoog pathogene variant van aviaire influenza.’
De nieuwe methoden werken straks razendsnel en zijn gemakkelijk in het veld te gebruiken.
Volgens Bonants werken de nieuwe methoden straks razendsnel en zijn ze gemakkelijk in het veld te gebruiken. ‘Aan de hand van de testcase vogelgriep gaan we na of de hele ‘pipeline’ van ontwerpprincipes en gebruikte testmethoden werkt. Zo helpen we bij het tegengaan van toekomstige grote ziekte-uitbraken.’
CRISPR-Cas
De onderzoekers werken onder meer aan een test die het virus-RNA rechtstreeks aantoont. ‘Om het genetische materiaal van een virus te onderzoeken, moeten we eerst een stukje van het RNA vermenigvuldigen. Dat doen we met behulp van een snelle methode, de zogenoemde loop-mediated isothermal amplification’, zegt Bonants. ‘We combineren deze methode in samenwerking met de WUR spin-off Scope Biosciences met CRISPR-Cas, waarmee we kleine verschillen in het virus kunnen zien. Op deze manier kunnen we bijvoorbeeld aantonen of het gaat om een laag- of hoog pathogene variant van het vogelgriepvirus.’