Hoe teel je soja in Nederland?

Wat is soja?

Soja is een plant uit de familie van de vlinderbloemigen waartoe ook de in Nederland meer bekende gewassen als erwt, veldboon, luzerne en lupine behoren. De vlinderbloemige planten kenmerken zich door de vorming van zogenaamde stikstofknolletjes aan de wortels. Hiermee kunnen ze stikstof uit de lucht binden en zo in hun eigen stikstofbehoefte voorzien. Soja vormt peulen aan de plant met daarin kleine boontjes. Het eiwitgehalte van deze boontjes is erg hoog (35-40%) en de kwaliteit van het eiwit is hoogwaardig. Daarnaast bevat de sojaboon ook nog olie (15-20%) die geschikt is voor diverse toepassingen. Na de winning van de olie uit de boon blijft er een zeer eiwitrijke koek over (schroot) dat wordt gebruikt voor veevoeders.

Kun je soja telen in Nederland?

Soja is goed in Nederland te telen maar er zijn wel rassen nodig die zijn aangepast aan het Noordwest Europese klimaat. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd er al op kleine schaal geteeld in Nederland maar dat bleek nog niet zo succesvol. Daarna zijn nog enkele pogingen ondernomen maar de teelt van soja bleef beperkt tot wat experimenteren. Totdat er een paar jaar geleden geschikte rassen beschikbaar kwamen die onder Nederlandse omstandigheden een goede opbrengst geven en op tijd rijp worden. De in Nederland geteelde soja wordt wel aangeduid als 'Nedersoja'.

Wordt er in Nederland biologische soja geteeld?

In Nederland kan ook op biologische wijze soja worden geteeld. Omdat soja in zijn eigen stikstofbehoefte kan voorzien is het gewas interessant voor biologische bedrijven. Wel kan de onkruidbestrijding veel tijd vragen omdat het gewas via schoffelen en hakken schoon moet worden gehouden. Enkele Nederlandse biologische bedrijven hebben inmiddels soja in hun bouwplan opgenomen.

Wordt er in Nederland soja veredeld en welke sojarassen kun je in Nederland verbouwen?

Er wordt in Nederland soja veredeld, maar slechts op hele kleine schaal. Voor grote(re) veredelingsbedrijven is soja in Nederland een te klein gewas om daar een veredelingsprogramma voor te starten. In Nederland wordt daarom vooral gekeken naar de rassenlijsten uit andere Europese landen (Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland) waar veel meer aandacht is voor sojaveredeling. Het aantal rassen dat geschikt is om te telen in Nederland is nog zeer beperkt maar door de rassenproeven die nu uitgevoerd worden zal dit aantal snel groter worden. Adsoy en Sunrise zijn twee rassen die in Nederland zijn veredeld. Met name Adsoy geeft vrij goede opbrengsten en wordt door bijna alle Nederlandse telers gebruikt. De sojarassen die in Nederland en andere Europese landen worden geteeld zijn niet genetisch gemodificeerd (non-GMO).

Wanneer zaai je en oogst je?

Soja is nachtvorstgevoelig en mag daarom niet te vroeg gezaaid worden. Advies is tussen ca. 20 april en 5 mei. Tot ongeveer half mei kan er nog gezaaid worden maar hoe later er gezaaid wordt des te later het gewas rijp wordt. Wanneer eind april is gezaaid kan de oogst verwacht worden in de laatste dagen van september; bij een iets latere zaai wordt het al gauw oktober voordat het gewas oogstrijp is.

Hoe oogst je soja?

Soja wordt met dezelfde combine geoogst waar ook graan mee wordt gedorst. Belangrijk is dat het gewas voldoende afgestorven is (geen groene delen meer) en de peulen en zaden voldoende droog (20% vocht of minder) zijn. De Nederlandse sojabonen moeten desondanks meestal worden gedroogd na de oogst.

Hoe bestrijd je onkruid?

Soja wordt op rijen gezaaid met een afstand tussen de rijen van ongeveer 25-35 cm. Dit biedt de mogelijkheid om het onkruid tussen de rijen kwijt te raken via schoffelen. In de rijen moet het onkruid worden verwijderd met de hand of met de hak. Mechanische onkruidbestrijding wordt vooral toegepast op biologische bedrijven. Gangbare bedrijven kunnen ook herbiciden of gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Voor de teelt van soja zijn enkele bodem- en contactherbiciden toegelaten.

Welke ziekten komen bij soja voor en hoe bestrijd je deze het beste?

Er kunnen in soja diverse schimmelziekten voorkomen maar in Nederland is tot op heden alleen Sclerotinia op een schadelijk niveau in het gewas vastgesteld. Sclerotinia kan de oorzaak zijn van het pleksgewijs vroegtijdig afsterven van het gewas en zo opbrengstschade veroorzaken. Vooral onder natte omstandigheden treedt Sclerotinia op. Er zijn gewasbeschermingsmiddelen toegelaten die Sclerotinia kunnen tegengaan. Deze werken preventief en moeten dus worden ingezet nog voordat de ziekte zich openbaart. Daarnaast kan soja mogelijk bepaalde schadelijke aaltjes vermeerderen maar hierover is nog geen duidelijkheid.

Moet je soja bemesten?

Net als ieder ander gewas heeft soja voldoende stikstof, fosfaat, kali en enkele sporenelementen nodig voor een goede groei en opbrengstvorming. Soja is een vlinderbloemige plant die via zijn wortelknolletjes, die worden gevormd in symbiose met de bacterie Bradyrhizobium japonicum, stikstof kan binden uit de lucht en zo grotendeels in zijn eigen stikstofbehoefte kan voorzien. Bemesting met stikstof heeft tot op heden niet geleid tot een hogere opbrengst of een hoger eiwitgehalte. De behoefte aan fosfaat en kali is beperkt en bemesting is niet nodig indien er voldoende voorraad van deze elementen aanwezig is in de bodem.

Wat zijn de economische perspectieven?

Op dit moment kan de teelt van soja in ons land concurreren met bijvoorbeeld de teelt van zomergranen. Maar de verwachting is dat een hogere opbrengst mogelijk is. Doel is om via onderzoek de opbrengst van nu drie ton per hectare in de komende jaren te verhogen naar vier ton per ha. Daarmee kan soja ook concurreren met wintergranen en andere gewassen.