Longread
Global One Health
Helpt een antibioticakuur nog wel als ik ziek word? Komen ziekten als vogelgriep steeds vaker voor in Nederland? Helpen de muskietennetten tegen malaria? Kan ik diabetes type 2 krijgen?
[2016, leestijd: 7 min]
Dit lijken allemaal losstaande vragen. Toch hebben ze meer met elkaar gemeen dan je in eerste instantie zou denken. De achterliggende gezondheidsproblemen kunnen namelijk niet met één simpele oplossing worden aangepakt. Alleen veterinaire kennis of alleen kennis van de humane gezondheid is bijvoorbeeld niet voldoende. Samenwerken met mensen die kennis hebben van dierengezondheid, natuur, psychologie en/of planten is noodzakelijk. Bijvoorbeeld op het gebied van antibioticaresistentie.
Antibioticaresistentie
Het is steeds vaker in het nieuws; het (hoge) antibioticagebruik in de veehouderij, de huisartsen die alarm slaan om het toenemende aantal patiënten met multiresistente bacteriën, de resistente bacteriën in of op ons eten. Antibioticaresistentie, wat houdt dat in en hoe pakken we dit aan?
Alle mensen en dieren dragen bacteriën bij zich. Veel van deze bacteriën zijn onschadelijk, maar sommigen kunnen ziekten veroorzaken. Bij ziekte zal de arts als het nodig is een antibioticakuur voorschrijven. Antibiotica zijn medicijnen die bacteriën doden of remmen in hun groei waardoor mensen en dieren weer beter kunnen worden. Een belangrijk nadeel is dat bacteriën ongevoelig kunnen worden voor antibiotica. Die noemen we dan resistent. We weten dat hoe meer antibiotica wordt gebruikt, hoe groter de kans dat bacteriën resistent worden. Een antibioticakuur kan dan niet meer goed zijn werk doen en ziekten zijn moeilijker te behandelen.
Antibioticaresistentie is geen simpel probleem waarbij een simpele oplossing voor handen ligt. Het is een complex verhaal door de invloed van de veehouderij, de gezondheidszorg, het gebruik van de consument maar ook doordat bacteriën geen grenzen kennen en er veel internationaal verkeer is. Een Global One Health aanpak is nodig om deze problematiek aan te pakken.
Wat is Global One Health?
Global One Health is de gezamenlijke inspanning van verschillende disciplines om de gezondheid van mensen, dieren en planten in duurzame ecosystemen op wereldniveau te realiseren door middel van een ketenaanpak. Daarbij is aandacht voor nationaal en internationaal beleid, onderzoek en toepassingen.
Instanties in de volks- en diergezondheid werken daarom samen op het gebied van antibioticumresistentie. Zo werken ze eraan om het antibioticagebruik in de veehouderij en in de medische wereld te verminderen. Door allerlei maatregelen is het antibioticagebruik in de veehouderij in 2016 afgenomen met 64,4% t.o.v. 2009. De komende jaren zal hard gewerkt worden om het antibioticagebruik nog verder terug te dringen. Daarnaast mogen belangrijke antibiotica voor mensen niet of nauwelijks worden gebruikt bij dieren.
Het antibioticagebruik en de resistentie worden zowel in de gezondheidszorg als in de veehouderij gemonitord en ieder jaar gezamenlijk gerapporteerd in een Nethmap/MARAN-rapport. Zo kunnen trends in resistentie in de gaten worden gehouden en behandelingen aangepast worden.
In Nederland komen gelukkig relatief weinig resistente bacteriën bij mensen voor. Dit komt doordat zorginstellingen en de veehouderij hier alert op zijn en nauw samenwerken om de problematiek aan te pakken. Samenwerken helpt in het terugdringen van het gebruik en het signaleren van trends waardoor behandelingen, indien nodig, aangepast worden.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Lees meer over antibioticaresistentie
Vogelgriep
Regelmatig is er weer een nieuw geval van vogelgriep in het nieuws. Vogelgriep is elke keer weer een bedreiging voor de pluimveesector en in bepaalde gevallen ook voor de mens. In Nederland gaat het meestal om milde vogelgriepvirussen.
Zoönosen
Ziekten die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen noemen we zoönosen. Vogelgriep is een voorbeeld van een zoönose. Andere voorbeelden zijn ebola, hazenpest, en de ziekte van Lyme. Zo kwam ebola oorspronkelijk van apen, kan de mens ook ziek worden van een haas met hazenpest en kan de ziekte van Lyme van wild via teken bij de mens terecht komen. Maar dieren hoeven niet ziek te worden van zoönosen waar mensen wel ziek van worden. Dat is bijvoorbeeld het geval bij hepatitis E virus.
Er zijn vele varianten van het vogelgriepvirus. Als het gaat om een type H5 of H7 virus wordt de hele boerderij geruimd, ook als het een milde vorm is. Deze harde ruimmaatregelen kunnen nogal rigoureus overkomen. Ze worden genomen op basis van de Europese regelgeving omdat een mild H5 of H7 vogelgriepvirus kan evolueren tot een kwaadaardige variant. Daarnaast wordt een vervoersverbod ingesteld in een zone van ruim een kilometer rond het besmette bedrijf voor het vervoeren van pluimvee, eieren, pluimveemest en gebruikt strooisel. Zo wordt voorkomen dat de ziekte voortwoekert en kan een uitbraak voorkomen worden of snel onder controle komen.
Vogelgriep uitroeien of voorkomen is ingewikkeld. Wilde watervogels fungeren bijvoorbeeld als een reservoir van de vogelgriepvirussen. Die vogels worden hooguit een beetje snotterig maar kunnen wel het pluimvee besmetten. Vooral bedrijven met vrije uitloop lopen hierdoor een vergroot risico. Maar ook bedrijven zonder vrije uitloop kunnen getroffen worden.
Multidisciplinaire en geïntegreerde aanpakken door een Global One Health strategie zijn nodig om vogelgriepvirussen beter te kunnen begrijpen en de (gevolgen van) verspreiding te beperken. Zo werken bij Wageningen University & Research dierenartsen samen met ecologen om de omgeving van pluimveebedrijven onaantrekkelijker te maken voor wilde watervogels.
Malaria
Schattingen van WHO geven aan dat er jaarlijks 198 miljoen malaria gevallen zijn wereldwijd. Hierdoor sterven er 584000 mensen aan de gevolgen van malaria. Malaria voorkomen is een belangrijke, maar ook ingewikkelde, zaak. Wat maakt het zo ingewikkeld? Dat komt voornamelijk door de mug. De mug is niet gemakkelijk te bestrijden. Door malariapillen en het gebruik van insecticiden, zoals geïmpregneerde klamboes en insectenspray, is er vooruitgang geboekt in de controle van malaria. Alleen door een hoge blootstelling aan insecticiden is er over tijd resistentie ontstaan bij muggen tegen deze middelen. Er moet dus gekeken worden naar alternatieve methoden van muggenbestrijding.
Als iemand gestoken wordt spelen er nog meer factoren een rol. Als iemand ondervoed is of een gebrek heeft aan ijzer is de kans groter dat de ziekte verergert. De gezondheid en voedingsinname van de mens speelt dus ook een belangrijke rol.
Er is dus helaas geen simpele oplossing voor malaria. Een gezamenlijke, grensoverschrijdende Global One Health aanpak is noodzakelijk. Aan de ene kant moet er gekeken worden naar curatieve en preventieve behandeling. Daarnaast zijn alternatieve methoden van muggenbestrijding, goed waterbeheer en voedselproductie ook belangrijk. Verder moet de relatie tussen malaria, ijzer en ondervoeding beter bestudeerd worden.
Solarmal
Door de inzet van een muggenval met menselijke lichaamsgeur is op het Keniaanse eiland Rusinga in 1,5 jaar tijd de populatie van de belangrijkste malariamug met 70% afgenomen.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Diabetes type 2
Naast infectieziekten zoals vogelgriep en malaria zijn er ook veel ziekten die niet overdraagbaar zijn van mens op mens of van dier op mens. Deze ziekten worden ook wel “non-communicable diseases” of NCD’s genoemd. Voorbeelden hiervan zijn hart- en vaatziekten, kanker en diabetes. Deze ziekten vormen ook een grote bedreiging voor de menselijke gezondheid.
Bij diabetes type 2 kan het lichaam de bloedsuikerspiegel niet meer goed regelen. Het lichaam reageert niet meer goed op insuline. Insuline is het hormoon dat de bloedsuikerspiegel regelt. Diabetes kan zorgen voor complicaties zoals blindheid, nierfalen, hartaanvallen en amputatie. Het aantal mensen met diabetes type 2 groeit. In 2014 hadden 422 miljoen mensen een vorm van diabetes (WHO, 2016).
De kans op diabetes type 2 wordt onder andere vergroot door weinig lichaamsbeweging, ongezond eten, overgewicht en roken. Diabetes type 2 is een typische welvaartsziekte. Vergeleken met vroeger wordt steeds meer werk zittend uitgevoerd, veranderen de manieren van vervoer en zijn mensen meer ongezond voedsel gaan eten.
Om de kans op diabetes type 2 te verkleinen zal Wageningen University & Research gebruik maken van de Global One Health aanpak. Het is al bekend is dat gezonde voeding en lichaamsbeweging in het dagelijks leven en in de vrije tijd moet worden bevorderd. In de praktijk is het toch moeilijk om gedrag aan te passen. Samenwerkingen tussen gedragspsychologen, medische deskundigen, voedingsdeskundigen en beleidsmedewerkers zijn daarbij nodig.
Door te werken aan Global One Health werkt Wageningen University & Research aan dergelijke gezondheidsdreigingen en maken we de onderlinge relaties en afhankelijkheden op het gebied van gezondheid, voeding, samenleving en omgeving zichtbaar. Met behulp van een ketenaanpak bieden we een essentiële bijdrage aan de verbetering van de gezondheid van mensen, dieren en planten.
